گزارش مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد که شاخص باز بودن تجارت ایران در بین 178 کشور جهان 168 است و بیشترین پتانسیل تجاری ایران در صادرات به چین، کره جنوبی و ترکیه و پس از آن عراق و روسیه است.
در این گزارش پیشنهاد می‌شود برای افزایش اثربخشی موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی، بازرگانی و گمرکی، نهادهای مسئول ملزم به ارائه گزارش عملکرد کتبی و دوره‌ای از اثربخشی عملکرد خود در حوزه تجارت خارجی در مجلس شوند. ، با انعقاد قراردادهای تجارت ترجیحی، طیف وسیع تری از کالاها را در بر می گیرد. بر اساس شاخص های ارائه شده در این گزارش، دیپلماسی فعال با محوریت شرق در کنار سایر راهبردها باید یکی از برنامه های معاونت اقتصادی و بازرگانی وزارت امور خارجه باشد. (با توجه به اینکه پتانسیل صادرات ایران و چین شامل نفت و میعانات گازی در سال 2020 بالغ بر 6 میلیارد دلار و پتانسیل صادرات بالقوه بیش از 20 میلیارد دلار است).
نتایج محاسبات و تحلیل های این گزارش نشان می دهد که بیش از نیمی از ارزش صادرات ایران مربوط به کالاهای بدون فناوری و بدون پیچیدگی زیاد بوده است. علاوه بر این، کالاهای با فناوری پیشرفته کمترین سهم را از صادرات کالاهای کشور طی سال های مورد بررسی به خود اختصاص داده اند.
این گزارش نشان می دهد که تمرکز صادرات کالایی ایران طی سال های 1383 تا 1399 با وجود نوسان روند نزولی داشته است. به عبارت دیگر، بخش صادرات کشور از تمرکز بر روی چند کالا به صادرات بیشتر کالاهای جدید تغییر کرده است.
علاوه بر این، نتایج محاسبه شاخص ضریب نفوذ در برخی بازارهای صادراتی طی دوره زمانی 2013-2018 حاکی از سطح پایین‌تر این شاخص برای ایران در مقایسه با کشورهایی مانند چین، کره جنوبی، ترکیه و روسیه است، اما در مقایسه با عراق و ایران وضعیت بهتری دارند. در این راستا دارای شاخص است.
مرکز پژوهش های مجلس خبر داد
نتایج محاسبات این گزارش در بازه زمانی 1400 تا 1390 حاکی از آن است که از میان کل کدهای صادراتی طبقه بندی HS در سطح هشت رقمی، در تمامی سال ها، حدود 19 درصد کالاهای سبد صادراتی کشور 100 درصد ثابت بوده است. (حدود 967 کد محصول از مجموع 5176 کد محصول)
بر اساس این گزارش، نتایج تحلیل شاخص تنوع و تمرکز کالاهای صادراتی حاکی از آن است که با وجود تنوع سبد صادراتی کشور طی 17 سال مورد بررسی، متوسط رشد سالانه این سبد حدود 1.8 درصد رشد داشته است. علاوه بر وجود 4622 نوع کالای صادراتی در سال 2019، ارزش صادرات اکثر کالاها ناچیز و کمتر از 10000 دلار بوده است. بنابراین باید علاوه بر تنوع بخشیدن به محصولات صادراتی، مقیاس صادراتی این محصولات نیز افزایش یابد.
نتایج به‌دست‌آمده از محاسبه و تحلیل شاخص‌های تجاری با پنج شریک تجاری بزرگ نشان می‌دهد که شاخص باز بودن تجاری ایران از سال 2013 تا 2021 بین 39.02 تا 65.05 درصد در نوسان بوده است. پایین ترین حالت، سال 2015 بود. شاخص باز بودن تجارت، نرخ مبادله کالاها و خدمات یک اقتصاد با خارج نسبت به تولید ناخالص داخلی کشور است.
absnews
absnews
به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی پژوهشی به ارائه و تحلیل برخی از شاخص های حوزه تجارت خارجی ایران پرداخت. انتخاب شاخص های مرتبط با تجارت در این گزارش بر اساس چارچوب ارائه شده توسط بانک جهانی برای تحلیل رقابت پذیری است. این شاخص ها عبارتند از: 1. شاخص باز بودن تجارت 2. شاخص عرضه تجارت 3. شاخص بالقوه تجارت، 4. شاخص شدت تجارت، 5. شاخص تمرکز صادرات، 6. شاخص نفوذ بازار، 7. شایستگی فناوری صادرات و 8. شاخص پایداری صادرات.
علاوه بر این، شاخص عرضه تجارت نشان می دهد که ترکیب کالاهای صادراتی یک کشور تا چه اندازه با ترکیب کالاهای وارداتی از یک کشور شریک تجاری مطابقت دارد یا مکمل آن است. مقادیر بالای این شاخص بیانگر ظرفیت بالای همکاری تجاری دو کشور است. بیشترین عرضه تجاری در صادرات ایران طی سال های 1388 تا 2020 به ترتیب با کشورهای کره جنوبی، عراق و چین بوده و کشورهای ترکیه و روسیه در ردیف های زیر قرار دارند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که روند مناسب و رضایت‌بخشی در راستای افزایش انطباق محصولات مختلف صادراتی ایران با الزامات وارداتی مختلف طرف‌های تجاری عمده طی سال‌های مورد بررسی شکل نگرفته است. با این حال، این سوال ممکن است به روابط تجاری کشور مقابل نیز بستگی داشته باشد.
همچنین در سال 2018 بیشترین شدت تجارت ایران در زمینه میوه های خوراکی به ترتیب با کشورهای قزاقستان، بحرین، قطر، ترکمنستان و قرقیزستان بوده است. شدت تجارت صادرات میوه های خوراکی ایران در سال 2018 در سطح جهانی نزدیک به صفر بوده است.
بیشترین میزان پتانسیل تجاری ایران طی سال های 2009 تا 2020 به ترتیب در صادرات به چین، کره جنوبی و ترکیه بوده و عراق و روسیه در رتبه های بعدی قرار دارند. این شاخص مجموع حداقل ارزش صادرات یک کشور به جهان و ارزش واردات جهانی شریک تجاری آن را برای همه کالاهای صادراتی یک کشور به عنوان پتانسیل تجاری بالقوه محاسبه می کند.
