دیسک کمر دارید؟ این ۵ کار را هرگز انجام ندهید

سعید فارغ بال جراح مغز و اعصاب در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با دیسک کمر، عوارض و درمان آن گفت: ستون فقرات انسان از پنج مهره کمری تشکیل شده که پس از مهره دوازدهم پشتی قرار دارند. این مهره‌ها به‌ترتیب با نام‌های L۱ تا L۵ شناخته می‌شوند. مهره پنجم کمری (L۵) به استخوان لگن یا ساکروم (S۱) متصل می‌شود و نقش حیاتی در انتقال فشار بدن به اندام‌های تحتانی دارد.

وی ادامه داد: بین هر یک از این مهره‌ها، ساختاری به‌نام دیسک بین‌مهره‌ای قرار گرفته است که وظیفه جذب فشار و ایجاد انعطاف‌پذیری در ستون فقرات را برعهده دارد. این دیسک‌ها از ماده‌ای ژلاتینی تشکیل شده‌اند که کمی ضخیم‌تر از یک سکه بوده و با لایه‌های متعدد فیبر کلاژنی احاطه شده‌اند. این لایه‌های محافظ، مانع از بیرون‌زدگی ماده ژلاتینی می‌شوند؛ اتفاقی که در صورت وقوع، می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند دیسک کمر شود.

فارغ بال تصریح کرد: ماده ژلاتینی درون دیسک که به آن نوکلئوس پالپوزوس گفته می‌شود و حاوی سلول‌هایی است که پروتئین‌هایی برای جذب و حفظ آب تولید می‌کنند. میزان آب این دیسک‌ها به‌طور میانگین بین ۶۵ تا ۸۰ درصد است و در سنین پایین حتی بالاتر هم می‌رود، اما با افزایش سن یا کاهش تغذیه سلولی، میزان آب کاهش یافته و دیسک‌ها مستعد تخریب یا بیرون‌زدگی می‌شوند.

وی اذعان کرد: نکته مهم اینکه این سلول‌ها برای تغذیه خود وابسته به رگ‌های خونی نیستند، بلکه از طریق انتشار از بافت‌های اطراف تغذیه می‌شوند. بنابراین، هرگونه افزایش فشار بیش از حد روی دیسک می‌تواند باعث اختلال در تغذیه سلولی و در نهایت کاهش کیفیت عملکرد دیسک شود. توصیه می‌شود با رعایت اصول ارگونومی، فعالیت‌های بدنی مناسب و تغذیه صحیح، سلامت دیسک‌های کمری را حفظ کنیم تا از بروز دردها و مشکلات حرکتی در سنین بالا پیشگیری شود.

دیسک کمر چگونه از ستون فقرات محافظت می‌کند؟

این جراح مغز و اعصاب در ادامه گفت: دیسک‌های بین‌مهره‌ای در ناحیه کمری نقش مهمی در محافظت از ستون فقرات دارند. این دیسک‌ها مانند ضربه‌گیر عمل کرده و فشارهای ناگهانی وارده به ستون مهره‌ها را جذب می‌کنند. به‌عبارت دیگر، وقتی فشارهایی مانند خم شدن، پریدن یا بلند کردن اجسام به ستون فقرات وارد می‌شود، دیسک‌ها این شوک‌ها را دریافت کرده و مانع از آسیب به اعصاب، لیگامان‌ها و سایر بافت‌های حساس اطراف می‌شوند.

وی بیان کرد: آنچه اغلب از اصطلاح دیسک کمر در میان مردم مراد می‌شود، نه ساختار طبیعی دیسک بلکه بیماری یا آسیب‌های مرتبط با آن است، تمام انسان‌ها دیسک‌های کمری دارند، اما زمانی که این دیسک‌ها دچار اختلال یا آسیب می‌شوند؛ به عنوان مثال تمام افراد دارای فشار خون هستند، اما زمانی که از حد طبیعی فراتر رود، به آن بیماری فشار خون گفته می‌شود.

فارغ بال اظهار داشت: دیسک‌های کمری ممکن است به‌دلیل کاهش آب (دهیدراسیون)، فشارهای مکرر یا افزایش سن، خاصیت انعطاف‌پذیری خود را از دست داده و باعث ایجاد فشار بر بافت‌های اطراف شوند. در مواردی این فشار ممکن است باعث آسیب یا پارگی دیواره دیسک شود و ماده ژلاتینی آن به فضای کانال عصبی نفوذ کرده و به ریشه‌های عصبی فشار وارد کند؛ این اتفاق می‌تواند منجر به درد، گزگز، بی‌حسی یا حتی اختلال در حرکت پاها شود.

وی افزود: این اختلال را با اصطلاحاتی مانند دهیدراسیون (کاهش آب دیسک)، بالجینگ (تورم دیسک)، پروتروژن (برجستگی و فشار دیسک روی کانال عصبی) و اکستروژن (ورود ماده دیسک به داخل کانال عصبی) توصیف می‌کنند، شدت و محل بروز این اختلالات در علائم بیماران تفاوت ایجاد می‌کند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت این عارضه جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیمار را به‌طور قابل توجهی بهبود ببخشد.

درمان دیسک کمر

این جراح مغز و اعصاب گفت: درمان دیسک کمر در بیماران مبتلا به اختلالات این ناحیه، به‌طور کلی به دو دسته‌ی درمان‌های غیر جراحی و درمان‌های جراحی تقسیم می‌شود. در بسیاری از موارد، درمان‌های غیر جراحی توسط متخصصان طب فیزیکی و فیزیوتراپیست‌ها انجام می‌شود، این درمان‌ها در صورت رعایت اصول علمی و انتخاب صحیح روش، می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی در بهبود وضعیت بیمار داشته باشند.

وی ادامه داد: یکی از مؤثرترین روش‌های غیر جراحی توصیه‌شده، پیاده‌روی در آب است. این نوع پیاده‌روی می‌تواند در استخرهای خانگی یا عمومی انجام شود، مشروط بر اینکه شرایط فیزیکی آب و محیط ایمن باشد. دمای آب باید با دمای بدن هماهنگ باشد و استفاده از کفش‌های مخصوص استخر توصیه می‌شود. در صورت امکان، استفاده از جلیقه‌های نجات یا بادی برای بیماران دارای اضافه‌وزن می‌تواند در کاهش فشار وارد بر ستون فقرات و اثربخشی بیشتر تمرین‌ها مؤثر باشد.

فارغ بال متذکر شد: بیماران باید هنگام ورود و خروج از آب به‌آرامی حرکت کنند و از پله به‌جای نردبان استفاده کنند تا از وارد آمدن فشار ناگهانی به کمر جلوگیری شود. از دیگر توصیه‌های مهم در درمان غیر جراحی، پرهیز از انجام حرکات ناگهانی، بلند کردن اجسام سنگین و تکرار زیاد بالا رفتن از پله‌ها است. همچنین رعایت اصول حرکتی و مراقبت از ستون فقرات در فعالیت‌های روزمره، نقشی کلیدی در کنترل علائم بیماری دارد.

وی مطرح کرد: در مواردی که درمان‌های غیر جراحی پاسخ‌گو نباشند، جراحی ستون فقرات به‌عنوان گزینه‌ی درمانی در نظر گرفته می‌شود. این نوع جراحی‌ها باید توسط جراحان مغز و اعصاب یا فوق‌تخصصان ستون فقرات انجام شوند و نیاز به دقت و مهارت بالا دارند.

این جراح مغز و اعصاب تصریح کرد: انتخاب بیمار برای جراحی نیز یکی از مراحل حساس درمان است و پزشکان متخصص با وسواس و ارزیابی دقیق وضعیت بالینی، گزینه‌های مناسب برای جراحی را تعیین می‌کنند. با این حال، حتی در بهترین شرایط، بیماران ممکن است پس از جراحی با فشارهای عصبی و روانی مواجه شوند که نیازمند حمایت و مراقبت ویژه است. بیماران پیش از تصمیم به جراحی، تمامی گزینه‌های درمانی را با متخصصان بررسی کرده و با آگاهی کامل از مزایا و ریسک‌ها، مسیر درمانی خود را انتخاب کنند.