با «مسلم بن عقیل» به بغداد

وقتی حاج همت، فرمانده کل عملیات مسلمین، در میانه عملیات، خبرنگاران خارجی دعوت شده به منطقه عملیات مسلمانان را در منظره مشرف به مندلی با خود برد و مندل – بغداد را به هر یک از آنها نشان داد. تردید در امنیت بغداد پایان یافت و محل ملاقات از بغداد به دهلی نو انتقال یافت که ضربه هولناکی به عزت صدام وارد شد (برای تکمیل پیروزی های عملیات مسلمانان، عملیات دیگری به نام زین العابدین). که در واقع مرحله دوم عملیات مسلمین بود، طراحی و اجرا شد، اما به نتیجه مطلوب نرسید.

از سوی دیگر حدود 100 روز قبل از عملیات مسلمین، شهید خلبان عباس دوران، عملیات استشهادی تاریخی خود را در بغداد انجام داد و کشورهای عضو جنبش عدم تعهد را نسبت به برگزاری اجلاس دوره ای این جنبش در بغداد بی رغبت کرد.

تنگه سومار از میان دو ارتفاع به نام های «کهنریگ» و «گیشکه» می گذشت و پس از آن تنها 15 کیلومتر با اولین شهر یا شهر عراق به نام «مندلی» فاصله داشت. عراق در ابتدای جنگ این دو ارتفاع را اشغال کرده بود تا این دهانه خطرناک را کنترل کند و دید کاملی از دو طرف مرز داشته باشد.

هزینه انهدام صدها تانک و نفربر زرهی و ده ها هواپیمای جنگی برای رژیم بغداد قابل چشم پوشی نبود. ایرانی ها اندکی پس از بیرون راندن ارتش متجاوز بیگانه از خوزستان وارد عراق شدند. (عملیات رمضان) و عملیات بزرگی را برای محاصره شهر بصره (دومین شهر مهم عراق و پایتخت اقتصادی آن) آغاز کرد.

ارتش عراق در طول چند دهه عمر خود، کودتای خوبی انجام داد. این ارتش که توسط صدام به هیولایی مخوف تبدیل شده بود، در صورت از دست دادن اعتماد به رهبری سیاسی کشور، به طور غریزی به دنبال اولین گزینه ممکن می گشت و نطفه کودتا در آن شکل می گرفت. زمانی که در نهم مهرماه (دو ماه پس از عملیات رمضان)، خبر آخرین عملیات رزمندگان ایرانی در نزدیک‌ترین نقطه مرزی به پایتخت عراق منتشر شد، بیش از هر زمان دیگری، حیثیت و حیثیت رژیم سیاسی بر سر کار بود. تهدید کرد.

چند ماه قبل از مرگ حسن البکر، ارتش صدام که درگیر جنگی تمام عیار با ایران بود، زیر ضربات کوبنده گارد و ارتش متحمل شکست های پی در پی و کوبنده شد.

البته نه تنها به خاطر روحیه خشونت آمیز و خاطرات عراقی از قساوت صدام حسین است که در همین سال 61، ماجرای مرگ حسن البکر طبیعی تلقی نمی شود، بلکه لحظه و شباهت آن است. به رویداد دیگری این تردید را دامن زد.

به محض شروع کار کارشناسان، منطقه تنگه سومار انتخاب شد. نزدیکترین خطوط مرزی ایران و بغداد از ارتفاعات غیر قابل نفوذ می گذشت و تنگه سومار در نزدیکی قصرشیرین یکی از معدود راههای ورود به خاک عراق و دشت بغداد بود.

فرماندهان نظامی ایران به خوبی می دانستند که توقف موج حملات و ترک رزمندگان و جبهه ها تا رسیدن به موقعیت مناسب اشتباه است و علاوه بر اینکه به دشمن فرصت تقویت و بازسازی در صلح را می دهد، به نیروی خود نیز می دهد. یک شانس، انگیزه و پویایی می دهد. انجام عملیات در مقیاس محدود اما پیروزمندانه بهترین راه حل برای این مشکلات بود.

گروه سیاسی ای بی اس نیوز فایل ویژه «عقل جنگ»: روز دوشنبه 21 مهر 1361 خبر درگذشت «احمد حسن البکر» بر اثر سکته قلبی ابتدا در میان رهبران سیاسی و نظامی بغداد پیچید و ساعاتی بعد به گوش نمایندگان خبر رسید. آژانس ها در عراق

پس از پاکسازی بزرگ مخالفان و رقبای صدام از حزب بعث در سال 1358، این پیر بعثی تنها کسی بود که در صورت خلع صدام می توانست جای او را بگیرد. از زمان استعفا (چهارم تیر 1358) عملاً در حصر خانگی به سر می برد و در ماه های آخر عمر با دیگران قطع ارتباط می کرد. هیچ موجود زنده‌ای در این دنیا نمی‌داند که بازگشت به قدرت حتی برای مخیله حسن البکر اتفاق افتاده است یا نه، اما مرگ ناگهانی او، درست زمانی که خبر نزدیک شدن ارتش ایران به دروازه‌های بغداد مانند گردبادی در جهان منتشر شد، اجازه نداد. او را متوقف کند قلبش منتسب به قضا و قدر باشد. (سالها بعد و با سرنگونی صدام، یکی از نیروهای امنیتی عراق پیشنهاد کرد که حسن البکر توسط «حسین کامل» (سگ وفادار صدام در دهه 1960 میلادی) مسموم و کشته شده است.)

این بار نیروی رزمی مهندسی شده منحصر به فرد ارتش بعث به کمک آن ها آمد و ایرانی ها که تجربه ای در برخورد با موانع و استحکامات هولناک ایجاد شده در مقابل بصره نداشتند، به هدف خود نرسیدند، اما بیش از این شکست خوردند. هزار تانک و نفربر و هزاران کشته، اسیر و مجروح، ماشین جنگی عراق را بردند.

«عملیات مسلم بن عقیل» در تاریخ ایران در زمره یک حمله میانه رو قرار می گیرد، اما رعب و وحشتی که این عملیات بویژه در چهار پنج روز اول بین صدام و متحدان منطقه ای و جهانی اش ایجاد کرد، تکرار نشد تا اینکه چند سال بعد

با «عملیات مسلم بن عقیل(ع)» برای ایرانیان، راه پرهیجانی برای پیروزی قاطع باز شده بود، اما فرماندهان ایرانی از همان ابتدا می دانستند که نیروی لازم برای ادامه عملیات را ندارند. لحظه . جذب، سازماندهی و تجهیز حداقل 60000 پرسنل (علاوه بر تشکیلات رزمی موجود نیروهای مسلح) و توسعه نیروهای هوایی و زرهی مطابق با هدف، علاوه بر آموزش ستاد کل به چنین استعدادهایی، افق نبود. که می‌توان در مدت کوتاهی به آن دست یافت، اما حداقل نتیجه تاکتیکی که در این عملیات به دست آمد مطمئناً رژیم صدام را مجبور می‌کرد تا یک گروه بزرگ از ارتش شکسته خود (حداقل یک سپاه) را که به شدت در جبهه جنوبی متمرکز شده بودند برای دفاع از دشت وسیع بغداد و در مرحله بعد به فکر ایجاد یگان های جدید برای دفاع از این منطقه باشد که بار سنگینی بر دوش این رژیم تحمیل کرد.

ناکامی رزمندگان ایرانی در عملیات قبلی «رمضان» پس از اینکه تنها 9 ماه پیروز شده بودند و دشمن را در هم شکستند، بر روحیه آنها تأثیر مخربی گذاشت. از سوی دیگر، با توجه به خط دفاعی مستحکم عراق در برابر بصره، انجام عملیات بزرگ برای نزدیک شدن به این شهر نیازمند بازسازی و تدارکات گسترده ای بود که زمان زیادی به طول انجامید.

در کمتر از 60 روز نیرویی معادل 10 لشکر از سربازان عراقی به اسارت ایران درآمد و ده ها هزار نفر دیگر از نیروهای ارتش که صدام با تلاش فراوان به میدان فرستاد در دشت های خوزستان کشته شدند و سپاه چهارم عراق کشته شدند. به عنوان قوی‌ترین و پرتقاضاترین یگان زمینی عراق، تقریباً به مرز فروپاشی رسیده است.

در سال 1361، به دام انداختن صدام در چنین مخمصه‌ای با عملیات پستی مانند «مسلم»، یک پیروزی بزرگ تلقی می‌شد.

مبارزه مجامع بین المللی برای نجات صدام، که ممکن است متضمن تلاش آنها برای توجه به خواسته های اولیه ایران باشد، یکی از نتایج راهبردی طراحان عملیات بود.

صدام می‌دانست که ایران چنین نیروی عظیمی ندارد، اما تجربه شکست‌های او در استان خوزستان که منجر به ورود غیرمنتظره هزاران داوطلب مردمی شد، به او اجازه نمی‌دهد که گزارشی قطعی از چنین اطلاعاتی باز کند. اما ارتش عراق هنوز از ضربات عملیات چند ماه گذشته بیرون نیامده بود و معلوم نبود که اعتماد کامل برای جنگیدن در “دشت بغداد” را داشته باشد، اینجاست که لبه برش یک موجودی مثل صدام کودتا را احساس کرد، حالا شاید قابل درک باشد. از این رو بود که مرگ حسن البکر بر اثر سکته قلبی، آن هم در سومین روز عملیات «مسلم بن عقیل (علیه السلام)» در خرقه هیچ عراقی باهوشی فرود نیامد.

عملیات تهاجمی قدرتمندی با هدف تصرف ارتفاعات «کهنریگ» و «گیسکه» و تسلط بر تنگه سومار و سپس در صورت امکان رسیدن به شهرک «مندلی» و در 18 مهرماه یعنی 64 روز پس از پایان عملیات ماه رمضان با رمز یا اباالفضل العباس (ع) شروع شد (به دلیل نزدیک بودن این زمان به روز شهادت حضرت مسلم بن عقیل (ع) عملیات به نام آن حضرت نامگذاری شده است).

به دلیل کمبود نیروی انسانی و امکانات زرهی، مناطق عملیاتی کوهستانی غرب بهترین گزینه بود. در مناطق کوهستانی نیروی انسانی کمتری وجود داشت و دشمن نتوانست از بزرگترین نیروی خود که همان قدرت زرهی است، به طور کامل استفاده کند.