اهمیت سیاسی و نمادین توافق ایران و عربستان / گام بزرگ چین

به گزارش اخزادانیوز، در یک اتفاق نادر دیپلماتیک، با میانجی گری چین، تهران و ریاض به توافق رسیدند از سرگیری روابط دوجانبه دو کشور همچنین پس از سال ها بن بست دیپلماتیک، سفارت های خود را بازگشایی خواهند کرد.

پیام چین به آمریکا با میانجیگری روابط ایران و عربستان

این توافق پس از مذاکره در چین بین هیئت‌هایی به سرپرستی مساعد العیبان، مشاور امنیت ملی عربستان و علی شمخانی، همتای ایرانی وی صورت گرفت. بر اساس بیانیه مشترک عربستان سعودی، ایران و چین، مذاکرات این هفته شتاب بیشتری گرفت و شی جین پینگ، رئیس جمهور چین از آن حمایت کرد.

نقطه عطف بزرگ دو قدرت ژئوپلیتیک خاورمیانه

به گفته آدام لاسنت، تحلیلگر المانیتور، این توافق از آن جهت حائز اهمیت است که احیای روابط ایران و عربستان سعودی نقطه عطفی بزرگ برای دو قدرت ژئوپلیتیکی در خاورمیانه محسوب می شود. سال‌هاست که دو کشور روابط خصمانه خود را حفظ کرده و یکدیگر را به دخالت در امور داخلی خود متهم می‌کنند.

پیام «وساطت» چین در امضای توافقنامه ایران و عربستان

جنگ داخلی یمن شاید مهمترین موضوع بین دو طرف باشد. آتش درگیری در این کشور که در یک جنگ فرسایشی داخلی گرفتار شده بود در اکتبر گذشته فروکش کرد و اوضاع نسبتا آرام است. عربستان سعودی مانند دیگر کشورهای خلیج فارس و اسرائیل از دیرباز نگران برنامه هسته ای و موشکی ایران بوده است.

احیای روابط حاصل سالها مذاکره و میانجیگری چین، عراق و عمان است. در سال 2021، عراق مذاکرات بین مقامات سعودی و ایران را تسهیل کرد. این مذاکرات سال گذشته ادامه یافت، اما در نهایت به بن بست رسید. در زمان اعلام روز جمعه، تحولات قابل توجهی رخ داده بود. وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی دسامبر گذشته در اردن دیدار کردند و در فوریه ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به چین سفر کرد.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز جمعه در پاسخ به این سوال گفت که ایالات متحده از این توافق آگاه است. جان کربی به خبرنگاران گفت: «سعودی‌ها ما را از مذاکراتی که داشتند آگاه می‌کردند، همانطور که ما آنها را در تعاملات دیپلماتیک خود مطلع می‌کردیم، اما ما مستقیماً درگیر نبودیم».

کاخ سفید از این توافق به عنوان کمک بالقوه به پایان جنگ در یمن استقبال کرد. سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: از هرگونه تلاش برای پایان دادن به جنگ یمن و کاهش تنش در منطقه خاورمیانه استقبال می کنیم. این مقام مسئول افزود: استقامت و دیپلماسی و بازدارندگی از عناصر کلیدی سیاستی است که رئیس جمهور [جو] بایدن در سفر سال گذشته خود به منطقه گفت.

اهمیت سیاسی و نمادین یک توافق

در این بیانیه هیچ اشاره ای به امتیازات رد و بدل شده بین عربستان سعودی و ایران نشده است. با این حال، Kinza Bianco، محقق در شورای روابط خارجی اروپا، گفت که از سرگیری روابط می تواند تنش های منطقه ای را کاهش دهد.

بیانکو به المانیتور گفت: «سعودی‌ها مدت‌ها اصرار داشتند که هرگونه احیای روابط دیپلماتیک با ایران شامل مشارکت فعال و سازنده ایران در پایان دادن به جنگ در یمن است. اگر این تنش‌ها و تنش‌های منطقه‌ای دیگر کاهش یابد، معنای واقعی توافق همین است.»

بیانکو افزود که عربستان سعودی تصمیم گرفته است به دلیل مواضع جمهوری اسلامی، رویکرد «مصالحه ای» با ایران را دنبال کند. وی گفت: سعودی ها معتقدند تهران تحت فشار شدید داخلی و بین المللی قرار دارد و با کاهش منابع خود نقش منطقه ای خود را نیز کاهش داده است.

برایان کاتولیس، معاون مدیر سیاست در موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن، گفت که باید دید از سرگیری روابط چه تاثیری بر منطقه خواهد داشت. به گفته وی، در عین حال، این توافق برای چین «اهمیت نمادین» دارد. کاتولیس به المانیتور گفت: «این نشان می دهد که اگر ایالات متحده از آن خارج شود، دیگران وارد عمل خواهند شد و خلأ را پر خواهند کرد. صداهای متعددی در آمریکا خواستار خویشتن داری یا ایجاد توازن در خارج از کشور شده اند و این که ایالات متحده باید روابط با خاورمیانه را کاهش دهد. وقتی این اتفاق بیفتد، دیگران مانند چین و روسیه به دنبال پر کردن شکاف‌ها خواهند بود.»

گام بزرگ چین در دیپلماسی خاورمیانه

اندرو پاراسیلیت، یکی دیگر از تحلیلگران المانیتور، در تحلیل خود از توافق ایران و عربستان، خاطرنشان کرد که اخبار موفقیت آمیز ابتکار چین تنها ساعاتی پس از انتشار گزارش وال استریت ژورنال مبنی بر اینکه عربستان سعودی در ازای آن به دنبال تضمین های امنیتی و حمایت آمریکا است، منتشر شد. برای برقراری هرگونه رابطه با اسرائیل از طریق برنامه انرژی هسته ای آن. در عین حال، این پادشاهی علناً تکرار کرده است که حل مسئله فلسطین شرط عادی سازی روابط خواهد بود.

به گفته وی، تاثیر از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان و نقش چینی ها در آن را نمی توان نادیده گرفت. چین تاکنون رویکرد تجاری و انرژی را در قبال خاورمیانه در پیش گرفته است و ترجیح می دهد از اتهامات دیپلماتیک و امنیتی که عمدتاً توسط ایالات متحده مطرح می شود، اجتناب کند. اما الان نه!

نزدیکی به عربستان سعودی و ایران به تیم دیپلماتیک چین نمره A را داد. این گام بزرگی در کاهش تنش ها در بحرانی ترین خط گسل بین کشورهای خلیج فارس است که بزرگترین و قدرتمندترین آنها هستند و دری را برای پیشرفت بیشتر در پایان جنگ در این کشور باز می کند. یمن

دشمن شماره یک

این توافق پس از یک هفته ملاقات میان مساعد العیبان، مشاور امنیت ملی عربستان و علی شمخانی، همتای ایرانی وی، با میانجیگری وانگ یی، از دفتر سیاسی حزب کمونیست چین، حاصل شد. عراق و عمان از مذاکرات قبلی میان مقامات ایرانی و سعودی حمایت کرده بودند.

همه اینها در عرض یک هفته زمانی که ایالات متحده ارزیابی تهدید سالانه خود را از جامعه اطلاعاتی آمریکا منتشر کرد، که چین را به دشمن شماره یک جهان تبدیل کرد، و کنگره خلق چین شی جین پینگ را برای سومین دوره به شیوه ای بی سابقه انتخاب کرد. رئیس جمهور

باربارا لیف، دستیار وزیر امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه در یک رویداد المانیتور گفت که ایالات متحده نه به دنبال جنگ سرد است و نه از شرکای آمریکایی می خواهد که علیه چین موضع بگیرند، بلکه اولویت آن جلوگیری از دسترسی چین است. به فناوری آمریکایی یونایتد قرار داد

بازی عربستان با ورق هایش

میانجیگری پکن ممکن است نشان دهنده تمایل به تعمیق روابط نه تنها با ایران و روسیه، بلکه برای بازی در سمت دیپلماتیک واشنگتن در ریاض باشد. توافق فعلی دوجانبه یا حتی سه جانبه است. اگر روسیه را جزئی از این چشم انداز بدانیم، چهار ضلعی است.

عربستان سعودی نیز به نوبه خود با کارت چین به گونه ای بازی می کند که رویکرد مستقل تری را نشان می دهد. این توافق در حالی انجام شد که وال استریت ژورنال این هفته گزارش داد که پادشاهی به دنبال تضمین های امنیتی و کمک هسته ای آمریکا برای پیشبرد روند عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل است. در همین حال، شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان سعودی این هفته در مسکو بود – نشانه دیگری از دور زدن این کشور از متحد اصلی خود در اوپک پلاس.

حلقه ایران، روسیه و چین

با توجه به روابط خصمانه این کشور با آمریکا و اسرائیل، رهبران ایران روسیه و چین را برای عمق استراتژیک حیاتی می دانند. توافق هسته ای با ایالات متحده و غرب به ویژه پس از خروج ایالات متحده از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ماه مه 2018 یک داستان بزرگ تلقی می شود. انتخابات ریاست جمهوری 2024 آمریکا نزدیک است و جمهوری خواهان موضع سخت تری اتخاذ خواهند کرد. در مورد ایران

ایران خود را به عنوان یک بازیگر جهانی – نه فقط یک بازیگر منطقه ای- می بیند. از دیدگاه تهران، همتایان روسی و چینی آنها در سطح آنها هستند نه کشورهای عربی. عربستان سعودی از سوی ایران به عنوان یک تهدید بزرگ تلقی نمی شود، جز اینکه به عنوان یک شریک و نیروی نیابتی برای واشنگتن تلقی می شود. ایران با این توافق می خواهد مهره عربستان را از روی میز شطرنج حذف کند.

روسیه به کانون تنش بین آمریکا و ایران تبدیل شده است. لیف در المانیتور گفت: «ایران در حال فروش است [ادعایی] پهپادهای ارسالی به روسیه به شیوه ای بسیار مخرب وارد فضای نبرد اروپا شدند و مسکو و تهران را «دو جناحی که در کنار هم هستند» نامیدند. در همین حال، میخائیل ایوانوویچ اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، به المانیتور گفت که گزارش‌های مربوط به خرید هواپیماهای بدون سرنشین روسیه از ایران «کاملاً گمانه‌زنی و بی‌اساس است».

پرونده هسته ای را ورق بزنید

در شرایطی که مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا برای تبادل اسرا ادامه دارد، توافق هسته‌ای ایران – حتی اگر برجام قابل نجات نباشد – می‌تواند دوباره به مرحله اجرا درآید. بیانیه مشترک که در سفر مدیرکل آژانس به تهران امضا شد. رافائل گروسی در این هفته، ایران داوطلبانه موافقت کرد «به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه دهد تا فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی مناسب بیشتری را انجام دهد» در حالی که در مورد مسائل باقی‌مانده در رابطه با توافق‌های جانبی در سه سایت مورد مناقشه پیش می‌رود، که به سدی در مذاکرات برجام تبدیل شده‌اند. سفر گروسی به ایران در بحبوحه نگرانی غرب از کشف ذرات اورانیوم غنی شده 83.7 درصد در یکی از تاسیسات هسته ای ایران انجام شد.

گروسی روز جمعه گفت: 7 تا 10 روز دیگر پیگیری های فنی در ایران انجام می شود. همه اینها نشان دهنده دژاوو است. دقیقا یک سال پیش در همین ماه، آژانس و ایران بر روی یک «نقشه راه» برای حل و فصل مسائل پادمانی باقی مانده توافق کردند که بعداً لغو شد. ایران حل این موضوع را پیش نیاز مذاکرات برجام دانست. اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران پرونده پادمان‌ها را حل و فصل کنند، می‌تواند نشانه گامی به سمت بازگشت به دیپلماسی هسته‌ای حول ترتیبات «کمتر برای کمتر» در غیاب برجام باشد.

انریکه مورا، معاون جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز دوشنبه به المانیتور گفت که اگر توافق بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران اجرا شود، برای برجام مثبت خواهد بود، زیرا اگر چنین توافقی منعقد شود، بازگشت به توافق هسته ای آسان تر خواهد بود.

اولیانوف همچنین به المانیتور گفت که “اگر مذاکرات از سر گرفته شود، کار با سایر طرف های درگیر مشکلی برای ما نخواهد بود” و افزود که “بدیهی است که همه چیز به ما بستگی ندارد.” به نظر می رسد ایران تعهدات خاصی را پذیرفته است. خواهیم دید که آیا آنها با آن کنار می آیند یا نه.”