«قنات» قدیمی ترین فناوری آب ایران – اخبار کشاورزی – اخبار اقتصادی ای بی اس نیوز

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در سال 2016 قنات ایران را در فهرست میراث فرهنگی جهانی به ثبت رساند. قنات های استان های خراسان، یزد، کرمان، اصفهان و مرکزی در فهرست آثار جهانی قرار گرفته اند. طول عمر این قنات ها 200 تا 2500 سال است. قنات قصبه گناباد عمیق ترین قنات ایران که عمق چاه اصلی آن به 350 متر می رسد یکی از قنات های ثبت شده است. قنات بلده فنی ترین قنات و قنات زارچ باغ یزد به طول ده ها کیلومتر و صدها چاه از دیگر قنات های ثبت شده است.

به گزارش خبرگزاری ای بی اس نیوز؛ حمید رحمانی معاون دفتر توسعه سیستم فنی، بهره برداری و توزیع مدیریت آب و برق شرکت مدیریت منابع آب ایران نوشت: ایران کشوری خشک و نیمه خشک است و مردم این سرزمین از دیرباز به این سرزمین عادت کرده اند. به فرهنگ قناعت، به خصوص در مورد مصرف آب. شاید همگنی قنات و قناعت به همین دلیل باشد. ساخت قنات در مناطق خشک کوهستانی ایران هزار یا دو هزار سال قبل از میلاد رواج یافت بسیاری از محققان تاریخ حفر قنات را به دوره هخامنشیان نسبت می دهند. آنها متفق القول می پندارند که قنات ابتدا در ایران و در زمان هخامنشیان توسط ایرانیان در عمان، یمن و شاخ آفریقا مورد بهره برداری قرار گرفت، سپس مسلمانان آن را به اسپانیا بردند.

کاریز از یک دهانه باز یا یک برآمدگی، یک کانال طولی زیرزمینی شیب دار و چندین شفت عمودی تشکیل شده است که در نهایت کانال زیرزمینی را به زمین متصل می کند و ظاهر یک قنات را ایجاد می کند، شفت هایی که در آن حفر می شوند. میله نامیده می شود – علاوه بر استفاده برای انتقال مواد حفاری شده به زمین، تهویه کانال زیرزمینی را نیز انجام می دهد و راه ارتباطی برای لایروبی، تعمیر و بازرسی از داخل کانال است. محل خروج آب از قنات را پایاب کاریز و در عربی مظهر قنات می گویند.

کاریز یک کلمه فارسی و قنات یک کلمه فارسی است. در شرق ایران، افغانستان و آسیای میانه واژه کاریز بیشتر و در غرب ایران از کلمه قنات استفاده می شود. قنات خود یک کوات فارسی عربی شده است که از ریشه فعل کندن گرفته شده است. قنات در لغت نامه دهخدا مترادف با «کاریز، کهریز و کهریز» است. اما در فرهنگ خاصی اینطور تعریف می شود: (طرز حفر در زیر زمین تا آب از آن جاری شود.) بسیاری از قنات های ایرانی بیش از 5000 یا 6000 سال قدمت دارند و عمری برابر با تاریخ باستانی ایران دارند. .

در گزارش سال 2014 سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد با عنوان “اهمیت میراث سیستم های کشاورزی سنتی” و به رسمیت شناختن و حفظ جهانی آن برای توسعه پایدار آمده است:
قدمت تکنولوژی و دانش سیستم سنتی آبیاری در ایران، حفر کانال، حداقل به 800 سال قبل از میلاد برمی گردد که حداقل نزدیک به سه هزار سال از عمر آن می گذرد. بخش کاشان استان اصفهان دارای قدیمی ترین شبکه های آبیاری است. شبکه آبیاری سیستم آب توانسته امنیت غذایی و معیشت پایدار خانواده های کشاورز را تامین کند. در مناطق خشک، تامین دائمی آب از طریق حفر کانال ها، منابع مطمئن آبیاری سنتی کشاورزی را فراهم می کرد و تضمین می کرد که بدون آن کشاورزی امکان پذیر نبود.

متأسفانه در سال های اخیر به دلیل افت مداوم سطح ایستابی، بسیاری از قنات های زنده و فعال که صدها یا هزاران سال مورد استفاده بوده اند، خشک شده و متروک شده اند و در نتیجه آبادی هایی که زیر نظر آنها بوده است. آب آشامیدنی از بین رفته یا با حفر چاه به جای قنات باعث افت بیشتر سطح ایستابی شده است. بسیاری از قنات های باستانی در حال حاضر در زیر مناطق شهری مدفون هستند. این قنات ها به دلیل بالا بودن سطح آب های زیرزمینی محدوده شهری همچنان پرآب هستند و گاه به دلیل عدم توجه به موقعیت آنها و احداث بنا و یا جاده بر فراز قنات های مذکور شاهد ریزش و تخریب منطقه می باشیم. این موضوع لزوم توجه به طرح قنات های باستانی را در توسعه مناطق شهری دو چندان می کند.

قنات در ایران کاریز یا کهریز نیز نامیده می شود. اولین و طولانی ترین قنات جهان در ایران است. با این اختراع که در جهان بی نظیر است، بخشی از آب زیرزمینی که مازاد بر حجم ساکن آبخوان در نظر گرفته می شود، توسط نیروی گرانش از زمین خارج می شود و جریان آب با حجم بارندگی و مقدار آن ارتباط مستقیم دارد. تغذیه طبیعی از آبخوان بنابراین کاریز هرگز باعث افت مداوم سطح آب و ایجاد کسری مخزن نمی شود. از زمان حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق، علاوه بر استخراج آب های زیرزمینی تجدیدپذیر، منابع راهبردی تجدیدناپذیر نیز استخراج و مصرف شده است که تا به امروز حدود 136 میلیارد متر مکعب کسری آب ایجاد کرده است. بنابراین قنات را برای معالجه زمین و خونگیری از زمین می گویند.