کجا در ایران گنج پیدا کنیم؟ پشت پرده همین جمله است

هر سال بر تعداد کاوش های غیرمجاز در محوطه های باستانی و تاریخی کشور افزوده می شود و این کار علاوه بر غارت اشیای گرانبها و تاریخی کشورمان، باعث تخریب لایه های فرهنگی محوطه ها نیز می شود. آمارهای موجود حاکی از افزایش 79 درصدی سرقت، تجارت آثار تاریخی و استفاده از فلزیاب در فاصله سال های 1395 تا 1399 است که به گفته مراجع ذیربط، «حفاری غیرمجاز» مجرمانه ترین جرم در حوزه میراث فرهنگی محسوب می شود.

اگرچه اکتشاف غیرقانونی در ایران سابقه طولانی دارد، اما آمار آن در سال های اخیر افزایش یافته است و از آنجایی که قانون بازدارنده کافی نیست، باندهای اکتشافی با استفاده از ابزارهای مختلف حفاری که به راحتی در داخل کشور خریداری می کنند، فرهنگ و تاریخ را از بین می برند. کشور ما در حال فروپاشی است

چندی پیش فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور گفته بود: «اگر تعداد نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی 10 برابر شود، همیشه جرایمی مانند حفاری غیرقانونی انجام می شود. این سوالی است که باید در شورای اسلامی بررسی شود. البته نمایندگان مجلس به جای تصویب طرح جلوگیری از غارت آثار تاریخی و باستانی کشور، طرحی را ارائه کردند که تاریخ کشور را به حراج می گذارد.

سال گذشته بود که نمایندگان مجلس طرحی عجیب به نام «استفاده بهینه از آثار باستانی و گنجینه» ارائه کردند که حفاران به راحتی می‌توانند اکتشافات باستانی را پیدا کنند و در صورت تمایل آنها را به خارجی‌ها بفروشند. طرحی که با موجی از مخالفت ها و انتقادات تند باستان شناسان و مردم محلی مواجه شد و در نهایت منتفی شد. دلیل ساده و واضح باستان شناسان این بود که اولاً کار تخصصی است و گروه باستان شناسان دوره های تخصصی طولانی را برای کاوش می گذرانند. ثانیاً این قانون حراجی است برای فرهنگ، تاریخ و خاک گرانبهای کشور ما که هزاران سال سابقه تاریخی دارد.

اگرچه سالانه تعداد زیادی حفار غیرمجاز دستگیر می شوند و نقشه آنها ناقص می ماند و بسیاری از صفحات مجازی فروش ابزار حفاری نیز مسدود می شود، اما تعداد سایت ها و کانال های تلگرامی و صفحات اینستاگرام فعال در این زمینه افزایش می یابد. سایت ها و کانال هایی که پر از تبلیغات فراوان فروش ابزار گنج یابی و خدمات پس از فروش هستند. حتی برخی سایت ها به تفصیل توضیح می دهند که “کجای ایران می توان گنج پیدا کرد؟”

حفاران بازارهای خوبی برای فروش اقلام تاریخی دارند و تمرکز اصلی آن سرمایه است. سال گذشته سردار حسن مهری، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی اعلام کرد: «تهران به مرکز خرید و فروش و ایجاد باندهای قاچاق آثار باستانی و آثار تاریخی و معمولاً باندهای قاچاق تبدیل شده است. فروش اقلام اصل و تقلبی با هم.» وی گفت: آثاری که خرید و فروش می شود لزوماً متعلق به حفاری های امروزی نیست و می توان آن ها را به کاوش های 30 تا 40 سال پیش مرتبط کرد.

افزایش تعداد حفاری های غیرقانونی / رویای یک شبه ثروتمند شدن

دکتر سامان سورتیجی، پژوهشگر، کارشناس باستان شناسی و حفاظت از آثار باستانی و از اعضای ستاد علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور معتقد است: کاوش های غیرمجاز در سال های گذشته کمتر بوده، اما هر سال در حال افزایش است.

وی می گوید: قطعا مردم عادی در این کار دخیل هستند و دلیل آن فشارهای اقتصادی و رویای یک شبه پولدار شدن، تبلیغات فراوان در فضای مجازی مبنی بر فروش فلزیاب و سایر دستگاه های گنج یاب و ضعف قوانین پیشگیرانه و عملکرد ضعیف است. یگان حفاظت وزارت میراث.

یکی از اعضای ستاد علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور می گوید: استان هایی که فصل بیکاری دارند، مثلاً فردی که کشاورز است، بیشتر در معرض این شغل ناخوشایند است. و البته فعالیت های گروهی و گروهی فراوانی وجود دارد. بسیاری از آنها با کمی اعتماد به نفس وارد این کار می شوند و طوری انجام می دهند که انگار می دانند گرفتار نمی شوند. آنها می توانند با روستایی هماهنگ کنند یا افرادی داشته باشند که از رهگذر مراقبت کنند که هر روز این کار را انجام دهند. اما این نوع اقدام آسان و بی باک نیاز به تحقیق دارد تا ببینیم واقعاً چه کسی پشت این حوادث است.

این باستان شناس در پاسخ به این سوال که چرا کاوش های غیرمجاز در استان های خاص بسیار زیاد است، پاسخ می دهد: عوامل زیادی باعث کاوش های غیرمجاز در یک شهر یا استان می شود. به عنوان مثال، درست است که داده های فرهنگی و میراث فرهنگی بسیار متنوع و ارزشمندی در جنوب شرق و جنوب وجود دارد، اما رواج قاچاق سوخت باعث می شود افراد کمتری به سمت حفاری غیرمجاز بروند. اما در استان‌هایی مانند گیلان و مازندران که شرایط اقلیمی متفاوت‌تر است و پوشش گیاهی دارند و نظارت و نظارت کمتری از سوی نیروهای نظامی و انتظامی و سایر سازمان‌ها وجود دارد، حفاری‌های غیرمجاز بیشتر انجام می‌شود. زیرا جایگزینی وجود ندارد.

به گفته این پژوهشگر میراث فرهنگی، کاوش های غیرمجاز خطر میراث فرهنگی را پشت سر گذاشته و به فاجعه تبدیل شده است. حفاران نه تنها اشیای قیمتی کشور را به کشورهای دیگر می فروشند، بلکه به فرهنگ و تاریخ کشور آسیب می رسانند. این افراد با تجهیزات سنگین مختلف مانند پیکو، موتور ترولینگ، فلزیاب و … می آیند و چند روزه استقرار دارند که نشان می دهد دنبال یکی دو چیز نیستند و بازاری برای فروش دارند.

دکتر سورتیجی می گوید: هیچ کارت و پول نقدی تعیین نشده است و در خارج وجود ندارد. بحث حول محور فلزیاب ها و توانایی این افراد برای پنهان شدن و فرار است. اینها به هیچ مهارتی در باستان شناسی نیاز ندارند.

تبلیغات گسترده فروش فلزیاب در فضای مجازی

یکی از اعضای ستاد علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور درباره تبلیغات گسترده فروش فلزیاب در فضای مجازی می گوید: تبلیغات فروش فلزیاب در فضای مجازی کاملا غیرقانونی است و دستگاه های نظارتی از جمله قوه قضاییه باید وارد عمل شوند. اولین اقدام این افراد شکایت از این فروشندگان است. قدم بعدی بررسی، گوش دادن و مشاهده است تا متوجه شوید که این افراد بدون مجوز اقدام به خرید و فروش فلزیاب می کنند. خریدارانی که به آن مراجعه می کنند باید بدانند که خرید چنین اقلامی نیز جرم است. خرید، فروش، حمل و نقل و استفاده از این ابزار.

دکتر سورتیجی ادامه می دهد: مشکل این است که این جرم قابل مجازات نیست. جریمه یا زندان وجود ندارد. البته حکم حبس دارد اما عموماً اعمال نمی شود. قانون در این زمینه تا حدودی ملایم است. تنها اقدامی که صورت می گیرد، مصادره فلزیاب و اشیاء تاریخی کشف شده به نفع دولت است. اکنون قیمت دستگاه می تواند 20 میلیون تومان یا 300 میلیون تومان باشد.

گفت: اگر این افراد در حال حفاری دیده شوند دستگیر می شوند. اگر در حین حفاری گرفتار نشدند، فقط فلزیاب را ثبت کنید. این.

این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی اعلام می کند: بسیاری از آنها به قبور و آثار باستانی نمی رسند. اما کاری که انجام می شود تخلف است و قطعاً منجر به تخریب آثار فرهنگی و لایه های فرهنگی می شود. هر کدام از این اشیای تاریخی می توانند قسمت های نانوشته تاریخ را توضیح دهند و حاوی اطلاعات مهمی از فرهنگ و تمدن این سرزمین باشند، اما به دلیل حفاری غیرمجاز از بین می روند.