کتاب های تلماسه را به چه ترتیبی بخوانیم؟

آینده‌ی انسان‌ها درونمایه‌ای به شمار می‌آید که می‌تواند ذهن همگان را به خود سرگرم کند. این که شکل زندگی بشر چگونه شده است. تکنولوژی چه میزان پیشرفت دارد. سیاست‌ها، پیوندهای اجتماعی و حتی باورهای آیینی و مذهبی به چه شکلی در می‌آیند. اگر شما هم به چنین محتوایی علاقه دارید، پس فرانچایز تلماسه (Dune) می‌تواند مناسب شما باشد. فرانک هربرت در سال ۱۹۶۵ و با رمان «تلماسه» این فرانچایز را پایه‌گذاری کرد و سپس خود او با کتاب های بیش‌تر به گسترش دنیای تلماسه سرگرم شد.

این نویسنده‌ی آمریکایی در سال ۱۹۸۶ از دنیا رفت ولی این پایان تلماسه نبود. پسر او با نام برایان با کمک نویسنده‌ی داستان‌های علمی-تخیلی به اسم کوین جی. اندرسون از سال ۱۹۹۹ به گسترش و ادامه‌ی دنیایی مشغول شدند که فرانک آغاز کرده بود و تا همین روز نیز به حیات خود ادامه می‌دهد.

در این نوشتار به شما کمک خواهیم کرد تا کمی با دنیای تلماسه آشنا شوید و اگر می‌خواهید کتاب های این فرانچایز را بخوانید، مسیر مناسب خود را پیدا کنید.

درونمایه‌ی کتاب های تلماسه

دنیای تلماسه روایتی‌ست که در آینده‌ی دور بشر جریان دارد. در این دنیا، دیگر کشورگشایی و قاره‌گشایی معنای خاصی ندارد، بلکه انسان‌ها به دنبال به دست آوردن سیارات فرای زمین هستند.

یکی از برجسته‌ترین و مهم‌ترین سیاره‌ها آراکیس نام دارد. این سیاره‌ی خطرناک، خشک و بسیار کم‌آب که همچون یک کویر بی‌کران به چشم می‌آید از آن جهت اهمیت دارد که تنها خاستگاه ارزشمندترین ماده‌ی دنیا با نام اسپایس ملانژ است. هر فرد و خاندانی که کنترل آراکیس و استخراج ملانژ را در دست داشته باشد، طبیعتاً جایگاه ویژه‌ای در بین انسان‌ها خواهد داشت.

با وجود پیشرفت بالای ابزار و تکنولوژی‌های بشر و ابداع روش‌های سفر فرای شتاب نور اما در دنیای تلماسه استفاده از دستگاه‌های اندیشگر که همان کامپیوترها، رایانه‌ها و ربات‌ها هستند کاملاً ممنوع‌ست و حتی می‌تواند منجر به مجازات مرگ شود.

فرانک هربرت برای پدید آوردن دنیای تلماسه از ایده‌ها و مفهوم‌هایی بهره برده است که در دنیای عرب، باورهای اسلامی و فرهنگ مردم خاور میانه رایج هستند.

به طور کلی می‌توان رمان‌ها و کتاب های تلماسه را به ۵ دوره‌ی زمانی دسته‌بندی کرد که شامل موارد زیر هستند:

• جهاد باتلرین
• ایمپریوم به رهبری کورینو
• خیزش آتریدیز
• فرمانروایی و سقوط امپراتور خدا
• بازگشت از پراکندگی

هر کدام از این دوره‌های زمانی شامل چند رمان و کتاب هستند. در ادامه به همین ترتیب شما را با کتاب های فرانچایز تلماسه آشنا خواهیم کرد.

رویدادهای دنیای تلماسه بر اساس دوره‌های زمانی

جهاد باتلرین

جهاد باتلرین (The Butlerian Jihad) دوره‌ای از دنیای تلماسه به شمار می‌آید که سرانجامِ آن کنار گذاشتن همه‌ی گونه‌های ربات‌های دارای آگاهی، ماشین‌های اندیشگر و کامپیوترها شد. آن گونه که بازگو شده است، رویدادهای این دوره ۱۰۰۰۰ سال پیش از وقایع رمان «تلماسه» که پایه‌گذار این فرانچایز بود به وقوع می‌پیوندند.

دوره‌ی زمانی جهاد باتلرین شامل دو تریلوژی پیش‌درآمد است که با نام‌های افسانه‌های تلماسه و مکاتب بزرگ تلماسه شناخته می‌شوند.

افسانه‌های تلماسه

سری افسانه‌های تلماسه (Legends of Dune) شامل سه کتاب می‌شود. در این رمان‌ها ماجرای درگیری انسان‌ها با ربات‌ها و کامپیوترهای هوشمند روایت می‌شود و همچنین ریشه‌های خاندان‌ها و سازمان‌های گوناگون دنیای گسترده‌ی تلماسه مورد کند و کاو قرار می‌گیرد.

تلماسه: جهاد باتلرین

کتاب «تلماسه: جهاد باتلرین» کهن‌ترین ماجراهای دنیای تلماسه را به شکل یک رمان ارائه می‌کند. این روایت آغازگر داستان واپسین انسان‌های آزاد دنیاست که می‌خواهند در برابر دستگاه‌های اندیشگر خشن و چیره که توسط یک ذهن کامپیوتری با نام آمنیوس رهبری می‌شوند ایستادگی کنند. کاراکترهایی در «تلماسه: جهاد باتلرین» حضور دارند که بعدها خاندان‌هایشان تبدیل به برجسته‌ترین خانواده‌های هستی می‌شوند: آتریدیز، هارکونن و کورینو.

تلماسه: جنگ ماشین‌ها

در «تلماسه: جنگ ماشین‌ها» روایت به میانه‌ی جهاد باتلرین می‌رسد؛ جایی که برده و متولی پیشین ماشین‌ها که اکنون به عنوان پدرسالار بزرگ شناخته می‌شود رهبری قیام را بر دوش دارد. نام او ابلیس جینجوست ولی بیش از این که هدفش را در جهاد بزرگ ببیند به دنبال میراث شخصی خود و موفقیت در سیاست است.

تلماسه: نبرد کورین

آخرین رمان از تریلوژی افسانه‌های تلماسه یک قرن پس از آغاز جهاد باتلرین جریان دارد. «تلماسه: نبرد کورین» در دو دوره‌ی زمانی روایت می‌شود: یک دوره مربوط به جنگی‌ست که دستگاه‌های اندیشگر بر انسان‌ها تحمیل می‌کنند و دوره‌ی دیگر رویدادهای پس از پاکسازی بزرگ را شامل می‌شود که پیامدش نبرد کورین است.

مکاتب بزرگ تلماسه

سه‌گانه‌ی مکاتب بزرگ تلماسه (Great Schools of Dune) یک پیش‌درآمد دیگر برای سری بنیادین تلماسه به شمار می‌آید. رخدادهای مکاتب بزرگ تلماسه دنباله‌ی بر سه‌گانه‌ی پیشین هستند و ماجراهایی را روایت می‌کنند که نزدیک به یک قرن پس از «تلماسه: نبرد کورین» روی می‌دهند.

پیوند خواهری تلماسه

در رمان نخست از سری مکاتب بزرگ تلماسه، بنه جزریت، منتات، مکتب سوک و همچین انجمن فضایی نوپا به دست نیروهای مخالف تکنولوژی که پس از رویدادهای تریلوژی پیشین در حال قدرت گرفتن هستند مورد تهدید واقع می‌شوند. این سازمان‌ها و مکاتب که در این سه‌گانه ریشه‌های آن‌ها مورد کند و کاو قرار می‌گیرند، نقش‌های برجسته‌ای در سری بنیادین تلماسه بازی می‌کنند.

منتات‌های تلماسه

«منتات‌های تلماسه» که نامش را از کامپیوترهای انسانی می‌گیرد که جایگزین دستگاه‌های اندیشگر ماشینی شده‌اند، روایتی را عرضه می‌کند که در آن در حالی که نیروهای مخالف تکنولوژی به نیرو و اثرگذاری خود می‌افزایند، آن هم در حالی که یک تهدید روی خاندان کورینو که جایگاه ویژه‌ای در مناطق تحت کنترل انسان‌ها در هستی دارند سایه می‌اندازد.

ناوبرهای تلماسه

به عنوان واپسین رمان از سه‌گانه‌ی مکاتب بزرگ تلماسه، «ناوبرهای تلماسه» روایتگر ماجرایی‌ست که منجر به جنگی بین بشریت می‌شود که در آن خرافه در برابر خرد قرار می‌گیرد. پیامدهای این رویدادها و رویارویی‌ها به میزانی دور و دراز هستند که منجر به پایه‌ریزی ماجراهای سری بنیادین تلماسه می‌شوند که هزاران سال بعد رخ می‌دهند.

ایمپریوم به رهبری کورینو

نبرد باستانی کورین باعث به وجود آمدن امپراتورهای خاندان کورینو می‌شود که با در اختیار داشتن یک نیروی نظامی کاربردی و بی‌رحم به بخش شناخته‌شده‌ی هستی فرمانروایی می‌کنند. هزاران سال بعد، این خاندان هنوز از نظر جایگاه بی‌رقیب باقی مانده است ولی به طور مداوم با دیگر خاندان‌ها در رقابت هستند تا قدرت سیاسی بیش‌تر و سهم بالاتری از سازمان چوم (CHOAM) داشته باشند.

ماجرای این دوره‌ی زمانی در سه سری رمانِ پیش‌درآمد تلماسه، قهرمانان تلماسه و تریلوژی کالادان روایت می‌شود.

پیش‌درآمد تلماسه

سه‌گانه‌ی پیش‌درآمد تلماسه (Prelude to Dune) نخستین سری از رمان‌ها و کتاب‌هایی‌ست که برایان هربرت و کوین جی. اندرسون از فرانچایز تلماسه نوشتند و به چاپ رساندند. ماجرای کلی پیش‌درآمد تلماسه، همان گونه که از نامش نمایان است، کند و کاو در دوره‌ی زمانی و کاراکترهایی‌ست که منجر به وقوع رخدادهای رمان بنیادین «تلماسه» می‌شوند.

تلماسه: خاندان آتریدیز

ماجرای نخستین رمان از فرانچایز تلماسه که پس از مرگ فرانک هربرت به چاپ و انتشار رسید، نزدیک به ۳۵ سال پیش از رخدادهای «تلماسه» در جریان است. برجسته‌ترین بخش «تلماسه: خاندان آتریدیز» مربوط به سه داستان به هم پیوندخورده از وارث بلافصل خاندان آتریدیز با نام لتو، سرپرست اجرایی آراکیس به اسم بارون ولادیمیر هارکونن و ولیعهد امپراتوری شَدام چهارم است.

تلماسه: خاندان هارکونن

به قدرت رسیدن شدام چهارم با چالش‌هایی رو به رو می‌شود. اکنون هجده سال از جایگزینی او به جای پدرش در جایگاه پادشاه امپراتور هستیِ شناخته‌شده گذشته است ولی به خاطر این که همسرش به دستور بنه جزریت تنها دختر به دنیا می‌آورد هیچ پسری به عنوان جانشین ندارد. در همین حال هم خاندان نیرومند هارکونن با انبار کردن غیرقانونی ملانژ، تسلط شدام را به چالش می‌کشد.

تلماسه: خاندان کورینو

آخرین رمان از تریلوژی پیش‌درآمد تلماسه روی یورش لتو به سیاره‌ی ایکس (Ix) با هدف بازپس‌گیری آن برای خاندان ورنیوس متمرکز است. این اتفاق زمانی رقم می‌خورد که معشوقه‌ای آبستن پسر اوست. در همین حال هم امپراتور شدام چهارم جنگ بزرگ اسپایس خود را آغاز می‌کند تا برای ملانژ مصنوعی‌اش که به زودی رونمایی می‌شود وابستگی بیافریند.

قهرمانان تلماسه

در سری قهرمانان تلماسه (Heroes of Dune)، روایت‌ها به شکل فلش‌بک و فلش‌فوروارد روایت می‌شوند. ماجرای این سه‌گانه با کتاب های بنیادین تلماسه به شکل تنگاتنگی پیوندخورده است و در لابه‌لای آن جریان دارد. با این وجود، بخش بزرگی از این سه کتاب پیش از سری بنیادین تلماسه رخ می‌دهند؛ بنابراین قهرمانان تلماسه را در این بخش معرفی می‌کنیم. با این وجود و برای جلوگیری از اسپویل کتاب های اصلی، بهتر است قهرمانان تلماسه را همراه یا پس از سری بنیادین بخوانید.

پل از تلماسه

«پل از تلماسه» در واقع مربوط به زمانی می‌شود که پل آتریدیز کنترل سیاره‌ی آراکیس را به دست آورده است و بنابراین کنترل همه‌ی هستی شناخته‌شده را در اختیار دارد. پادشاه شدام چهارم هم تبعید شده است ولی به دنبال راه بازگشتی برای خود می‌گردد. با این حال، «پل از تلماسه» یک روایت پیش و پس رونده را در خود جای داده که بخشی از آن درباره‌ی دوران کودکی پل در جنگ آدمکش‌هاست و قسمت دیگرش مربوط به دوره‌ی ابتدایی جهاد فرمن او می‌شود.

بادهای تلماسه

«بادهای تلماسه» یکی از شلخته‌ترین روایت‌ها را در بین کتاب های تلماسه در خود جای داده است. بخش برجسته‌ی این رمان مربوط به بازگشت لیدی جسیکا، مادر پاول اتریدیز، به آراکیس پس از ناپدید شدن فرزندش است. با این حال، بخش‌هایی از «بادهای تلماسه» پیش از تریلوژی کالادان، قسمت‌هایی از آن پس از رمان بنیادین «تلماسه» و حتی پاره‌ای از این رمان بعد از «مسیحای تلماسه» رخ می‌دهد.

شاهدخت تلماسه

در ابتدا قرار بود تا قهرمانان تلماسه یک سری چهارگانه باشد ولی برنامه‌ریزی مربوط به آن دستخوش دگرگونی‌هایی شد؛ به گونه‌ای که تبدیل به یک تریلوژی شد و یک فاصله‌ی ۱۴ ساله بین رمان پایانی و میانی آن افتاد. در این فاصله برایان هربرت و کوین جی. اندرسون سرگرم نوشتن مکاتب بزرگ تلماسه شدند تا این که «شاهدخت تلماسه» در سال ۲۰۲۳ منتشر شد. این کتاب دو سال پیش از رویدادهای «تلماسه» رقم می‌خورد و روی پیوند بین چانی و ایرولان متمرکز است.

تریلوژی کالادان

تریلوژی کالادان (The Caladan Trilogy) که یکی از سری‌های تازه‌تر از فرانچایز تلماسه به شمار می‌آید، روایت‌هایی را در خود جای داده است که به شکل سرراست بین «تلماسه: خاندان کورینو» و رمان ابتدایی «تلماسه» جریان دارند.

تلماسه: دوک کالادان

نخستین رمان از تریلوژی کالادان خوانندگان را به سیاره‌ی کالادان می‌برد. این سیاره در ظاهر چندان اهمیت ندارد ولی در واقع محل فرمانروایی دوک لتو اتریدیز، پدر پل، به همراه شریک زندگی‌اش جسیکاست که لطف امپراتور و دشمنی خاندان هارکونن را به خود جلب می‌کند تا سرنوشت تراژیکش رخ دهد.

تلماسه: بانوی کالادان

دنباله‌ی «تلماسه: دوک کالادان» روی بانو جسیکایی تمرکز دارد که با انتخاب‌هایش مایه‌ی شکل‌گیری یک امپراتوری می‌شود. هر چند همین انتخاب‌های او باعث خیانتش به بنه جزریت هستند و اکنون او باید ببیند که آیا وفاداری‌اش به پیوند خواهری خود بیش از عشقش به خانواده‌اش، آن هم در شرایطی که در امپراتوری رخدادهای بزرگی رقم می‌خورند که خانواده‌اش را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اهمیت دارد یا نه.

تلماسه: وارث کالادان

مسیری که با قدرت رسیدن دوک لتو اتریدیز و خیانت بانو جسیکا آغاز شد با تمرکز روی وارث خاندان اتریدیز و سیاره‌ی کالادان، یعنی پل، به پایان می‌رسد. در «تلماسه: وارث کالادان» روی پل اتریدیز تمرکز می‌شود که حالا باید در جایگاه یک فرمانده‌ی شایسته قرار بگیرد تا سرانجام نقش مودیب را به دست آورد.

خیزش آتریدیز

دورانی که با نام خیزش آتریدیز (The rise of the Atreides) شناخته می‌شوند در واقع رمان‌های ابتدایی و بنیادینی هستند که توسط خود فرانک هربرت نوشته شدند و پایه‌گذار فرانچایز تلماسه بودند. اگر می‌خواهید با تلماسه آن گونه که منتشر شده است آشنا شوید، این جا جایی‌ست که باید به سراغش بروید.

تلماسه

فرانک هربرت با «تلماسه» خوانندگان را به دنیای دین‌زده، سیاست‌زده و درگیر با تکنولوژی‌ای می‌برد که سیارات همچون کشورها به چنگ می‌آیند تا شاهد کشمکش سه خاندان بزرگ آتریدیز، هارکونن و کورینو باشند و ببینند برای کنترل سیاره‌ی بی‌رحم ولی باارزش آراکیس و ملانژ گران‌بهایش چگونه با یکدیگر رویارویی می‌کنند.

مسیحای تلماسه

در «مسیحای تلماسه» ۱۲ سال از قرارگیری پل آتریدیز در جایگاه امپراتور هستی شناخته‌شده می‌گذرد. با این که او نیرومندترین فرمانروایی‌ست که دنیا به خود دیده اما حتی خودش نیز نمی‌تواند جلوی نیروی نابودکننده‌ی مذهبی که پدید آورده است را بگیرد. با وجود مرگ میلیاردی انسان‌ها ولی چشم‌اندازهای مداوم پل نشان از آن دارند که چنین چیزی حتی نزدیک به بدترین رخدادی نیست که در پیش است. برای همین، او باید در جایگاه امپراتور و نقطه‌ی کانونی آیین فرمن و با دانشی و قدرتی که دارد جلوی نابودی بشریت را بگیرد.

فرزندان تلماسه

پل آتریدیز ناپدید شده است، لتو و قنیما که فرزندان دوقلویش هستند تحت مراقبت فرمن قرار گرفته‌اند و خواهرش آلیا در نبودش فرمانروایی هستی را بر دوش دارد. فرزندان پل میراث‌دار چشم‌اندازهای مداوم او شده‌اند. در همین حال نیز بنه جزریت با بنه تلیاکس و انجمن فضایی دست به یکی می‌کنند تا کنترل اسپایس و فرزندان پل آتریدیز را به چنگ آورند. همه‌ی این‌ها هم در کنار تلاش و نقشه‌های خاندان کورینو برای دوباره به قدرت رسیدن رخ می‌دهند.

فرمانروایی و سقوط امپراتور خدا

دوره‌ی فرمانروایی و سقوط امپراتور خدا (The reign and fall of the God Emperor) شامل یک تک کتاب از فرانچایز تلماسه می‌شود که رویدادهای آن در آینده‌ی دورِ دوره‌ی خیزش آتریدیز و رمان فرزندان تلماسه رخ می‌دهند.

امپراتور خدای تلماسه

در «امپراتور خدای تلماسه»، لتو آتریدیز دوم پس از «فرزندان تلماسه» تبدیل به یک ترکیب انسان-کرم‌شنی غول‌آسا شده است و برای ۳۵۰۰ سال به عنوان یک فرمانروای ستمگر بر هستی حکمرانی می‌کند. پس از مرگ همه‌ی کرم‌شنی‌های غول‌آسای دیگر در آراکیس، این سیاره به جز منطقه‌ای که لتو به عنوان پایتخت خود برگزیده همچون زمین شده است. با در چنگ داشتن کنترل ملانژ و سیاره‌ی آراکیس، امپراتور خدا بر فرمانروایی خودکامه و بی‌رحمانه‌ی خود ادامه می‌دهد.

بازگشت از پراکندگی

دوره‌ی بازگشت از پراکندگی (The return from the Scattering) واپسین دوره‌ی زمانی در فرانچایز تلماسه به شمار می‌آید. پس از رویدادهای «امپراتور خدای تلماسه»، آشوب و قحطی شدید باعث شد تا تعداد بسیار بالایی از انسان‌ها به هستی ناشناخته فرار کنند. این دور شدن از محل زندگی که با نام پراکندگی شناخته شد، به بشریت اطمینان داد که برای همیشه از تهدید انقراض گریخته است. بازگشت از پراکندگی شامل چهار کتاب می‌شود که دوتای آن‌ها را خود فرانک هربرت نوشت و دو رمان دیگر حاصل کار برایان هربرت و کوین جی. اندرسون بودند.

مرتدهای تلماسه

۱۵۰۰ سال از فرمانروایی ۳۵۰۰ ساله‌ی لتو آتریدیز دوم گذشته است. او با زیر پا گذاشتن و له کردن خواسته‌ها و آرزوهای بشریت باعث شد تا انسان‌ها دچار پراکندگی شوند و به بخش‌های بیرونی و ناشناخته‌ی هستی بگریزند. ولی اکنون شماری از آن انسان‌ها در حال بازگشت آن هم با هدف تسخیر و فتح هستند.

اتاق گردهمایی: تلماسه

در «اتاق گردهمایی: تلماسه»، پیوند خواهری بنه جزریت به تلاش خود در رویارویی با افرادی که با خشونت و بی‌رحمی تمام به قلمرو پیشین انسان‌ها برای فتح بازمی‌گردند ادامه می‌دهند. این کتاب واپسین رمانی بود که فرانک هربرت پیش از مرگ خود از فرانچایز تلماسه نوشت.

شکارچیان تلماسه

برایان هربرت و کوین جی. اندرسون به کمک یادداشت‌ها و نوشته‌هایی که از فرانک برای هفتمین رمان خود به جا مانده بود پس از نزدیک به دو دهه از انتشار کتاب پیشینِ بازگشت از پراکندگی توانستند این سری را پیش ببرند تا ماجرای خطری که بشریت را تهدید می‌کند ادامه داشته باشد.

کرم‌شنی‌های تلماسه

از دیدگاه خط زمانی رویدادها، «کرم‌شنی‌های تلماسه» آخرین رمان از سری تلماسه به شمار می‌آید. برایان هربرت و کوین جی. اندرسون توانستند به کمک دو کتاب پایانیِ بازگشت از پراکندگی سری رمان‌هایی که فرانک در ابتدا برای تلماسه در سر داشت را به اتمام برسانند. در «کرم‌شنی‌های تلماسه» نبرد بزرگی که توسط امپراتور خدا لتو آتریدیز دوم پیشگویی شده بود اوج می‌گیرد.