یک کارشناس اقتصادی گفت: رشد بهره وری در تولید به بهره وری سه بخش تولید، توزیع و مصرف بستگی دارد و صرفاً از بخش مصرف نمی توان بهره وری و صرفه جویی در منابع را انتظار داشت.
آقای اسماعیل حبیبی کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرگزاری صدا و سیما با اشاره به اینکه وضعیت بهره وری در ایران در دهه گذشته چندان مطلوب نیست، گفت: وی گفت: بهره وری یعنی استفاده بهینه از منابع موجود یک کشور. بر اساس برنامه هفتم و حتی ششم توسعه ایران، یک سوم رشد اقتصادی آن یعنی 8 درصد باید از طریق بهره وری محقق شود.
وی ادامه داد: وقتی مولد باشیم به اهداف می رسیم و کمترین ضایعات را برای رسیدن به اهداف داریم. هدف نهایی همه کشورها دستیابی به رشد اقتصادی و رفاه عمومی است و این رشد از دو طریق قابل دستیابی است. ابتدا مسیر سرمایه گذاری است، سپس مسیر بهره وری. به عنوان مثال، یک خط تولید اگر در کنار آن خط تولید جدیدی ایجاد کنیم، 1000 واحد محصول تولید می کند و در نتیجه رشد تولید ایجاد می شود. این رشد زاییده سرمایه گذاری است، اما اگر با همان منابع موجود رشد تولید کنیم، تنها با به روز رسانی ابزارها و کارآمدتر کردن نیروی انسانی، رشد از بهره وری حاصل می شود.
سهم 38 درصدی بهره‌وری در رشد اقتصادی در 20 سال گذشته
آقای حبیبی گفت: ایران نیز مانند کشورهای آسیایی رشد اقتصادی را یک سوم رشد بهره وری برآورد کرده است. به طور متوسط طی 20 سال گذشته 38 درصد رشد اقتصادی ایران از بهره وری بوده است.
این کارشناس اقتصادی گفت: خوشبختانه طی سه سال گذشته میانگین رشد اقتصادی سالانه 4.5 درصد بوده که 3.5 درصد معادل 75 درصد سهم بهره وری را به خود اختصاص داده است. بهبودی پس از کرونا و گشایش های سیاسی در دولت سیزدهم به بهبود وضعیت رشد اقتصادی منجر شد. احیای واحدهای صنعتی راکد و نیمه راکد بی تاثیر نبوده است اما متاسفانه در بلندمدت از نظر بهره وری پیشرفت خوبی نداشته ایم.
آقای حبیبی تاکید کرد: ایران برای دستیابی به بهره وری مطلوب با مشکل تحریم اقتصادی مواجه است. در نتیجه ما نمی توانیم از الگوهای جهانی و حتی کشورهای همسایه پیروی کنیم، باید مسیر ویژه و طراحی بومی داشته باشیم. 4 مسیر وجود دارد که ما دو مسیر شامل راه حل های کوتاه مدت و دو مسیر راه حل های بلند مدت را دسته بندی کرده ایم.
این کارشناس اقتصادی راه حل اول را فعال سازی ظرفیت های خالی اقتصادی کشور می داند به این معنا که برآوردها نشان می دهد 50 درصد ظرفیت اقتصادی کشورمان خالی است.
چهار راه برای دستیابی به بهره وری بهینه
وی ادامه داد: منابعی در کشور داریم اما استفاده نکرده ایم. دلایلی مانند تحریم امکان تامین مواد اولیه را برای برخی واحدهای تولیدی از بین برد و طبیعتا ظرفیت تولید آنها کاهش یافت. از سوی دیگر واحدهای تولیدی با مشکلات صادراتی مواجه بودند. راه اصلی حل این مشکلات گسترش روابط بین المللی و تصمیم گیری های سیاسی است.
آقای حبیبی گفت: راه حل دوم برای ارتقای بهره وری، به روز رسانی فناوری است. بهبود هر رکن رشد بهره وری بدون به روز رسانی ابزار امکان پذیر نیست. به عنوان مثال ما در نیروگاه های خود به تجهیزات مدرن نیاز داریم اما متاسفانه راندمان برخی نیروگاه ها کمتر از 25 درصد است و عمر آنها گاهی به 65 سال می رسد. در صنعت فولاد نیز با ابزارهای فرسوده مواجه هستیم. لازم به ذکر است که سرمایه گذاری و بهره وری برای رشد اقتصادی با یکدیگر مرتبط هستند. به عنوان مثال، ما به سرمایه گذاری برای ارتقای تجهیزات مورد نیاز برای رشد اقتصادی نیاز داریم.
وی ادامه داد: در بخش تولید نیز باید در نظر داشته باشیم که بهره وری نیازمند توجه به سه مرحله است. تولید، توزیع و مصرف. اگر نتوانیم بخش های تولید و توزیع را کارآمدتر کنیم، انتظارات ما برای بهره وری و صرفه جویی مصرف کننده باعث عدم تعادل می شود. یعنی وقتی نیروگاه های ما برق را با راندمان پایین و ضایعات زیاد تولید می کنند، مدام به مصرف کننده می گوییم صرفه جویی کنید، این تاخیر در اجرای راندمان است. بهینه سازی و بهره وری را باید در تولید و توزیع به همان اندازه در مصرف دید.
این کارشناس اقتصادی می گوید: راه حل سوم برای دستیابی به نتایج پایدار در حوزه بهره وری، تبدیل آن به مطالبه عمومی است که به آن توسعه مدیریت می گویند. مقررات، بحث های ملی، شایستگی انتخاب، اتصال سیستم پاداش کارکنان به بهره وری و روش های دیگر برخی از ارکان توسعه مدیریت هستند. رشد بهره وری به نفوذ سطوح مدیریتی و ارتباط آن با بهره وری منابع انسانی بستگی دارد. مدیران ما نیز باید در گزارش عملکرد خود، میزان بهره وری را به مردم گزارش دهند.
وی گفت: راه حل چهارم بهره وری مرتبط با نوآوری است. سازمان بهره وری آسیا در چشم انداز 2025 خود اعلام می کند که مسیرهای مختلفی را طی کرده ایم و به این نتیجه رسیده ایم که منبع اصلی رشد بهره وری نوآوری است. انتخاب طرح های نوآوری باید بر اساس منطق باشد. در برخی زمینه ها، ما باید یادگیری را در اولویت قرار دهیم و سپس نوآوری را بپذیریم. در پیوند دادن نوآوری به بهره وری، ما باید مزایا را اندازه گیری کنیم. سیستم نوآوری باید یک سیستم مولد باشد و نباید به صورت پر سر و صدا و منزوی اجرا شود.
چگونه نیروی انسانی مولد می شود؟
آقای حبیبی می گوید: مرکز بهره وری آسیا در گزارشی به تحلیل دوره بین سال های 2010 تا 2021 پرداخته است. کشور ها را از نظر تولید ناخالص داخلی رتبه بندی کرد و در این رتبه بندی ایران نرخ منفی ۷ درصدی را به ثبت رساند که در این سال ها عقب نشینی است. اما در این میان، کشورهایی مانند چین، مالزی و مغولستان به طور متوسط حدود 5 درصد رشد داشته اند. این نشان می دهد که ما نمی توانیم در بلندمدت پایدار باشیم. کارشناسان ما باید به این روند بپیوندند و با مطالعه تجربیات جهانی آن را بهبود بخشند.
وی ادامه داد: یکی از راه های ارتقای بهره وری صحبت از سس کچاپ یا همسویی صنعت است. این امر شامل ارتقای مدل سازی واحدهای تولیدی و عملکرد آنها به عنوان نمونه هایی از موفقیت است. در این زمینه نتایج ما ضعیف است، حتی اگر جایزه ای داده شود، به عنوان یک الگو عمل نمی کند.
این کارشناس اقتصادی در پایان بر اهمیت نیروی انسانی مولد در رشد اقتصادی تاکید کرد و گفت: بهره وری نیروی انسانی به یک مثلث بستگی دارد. ابتدا ظرفیت کارکنان ما، بحث تمایل و علاقه کارکنان به سیستم اداری که با روش هایی مانند سیستم پرداخت افزایش می یابد و تجهیز و به روز رسانی ابزارهای سه ضلع این مثلث به ترتیب. افزایش بهره وری نیروی انسانی
