چرا مردم برخلاف گذشته با اصلاحات اقتصادی دولت سیزدهم همراهی کردند؟

«إن ظَنَّتِ الرَّعِیَّةُ بِکَ حَیفاً فَأَصحِر لَهُم بِعُذرِکَ‏، وَاعدِل عَنکَ ظُنونَهُمِ بِإِصحارِکَ؛ فَإِنَّ فی ذلِکَ رِیاضَةً مِنکَ لِنَفسِکَ، وَرِفقاً بِرَعِیَّتِکَ، وإعذاراً تَبلُغُ بِهِ حاجَتَکَ مِن تَقویمِهِم عَلَی الحَقِّ؛ اگر شهروندان [در کاری‏] به تو گمان ستم بردند، عذرت (دلیلت) را برایشان آشکار ساز و با این کار، سوء ظنّ آنان را از خود برطرف کن؛ چرا که با این رفتار، نفس خود را رام کرده، با شهروندانْ مدارا کرده‏ای، و به سبب عذرخواهی، به حاجت خویش در استوار داشتن آنان بر مسیر حق، دست یافته‏ای.»(نهج البلاغه؛ نامه53)

4- ارتباط بی‌واسطه و بدون حائل با مردم

«اگر احساس مسئولیت در مسئولان بگونه‌ای بود که آنان همواره دغدغه ‌ی کار و تلاش و هدف‌ گرایی و مجاهدت داشتند، نشان می‌دهد آنان در خطوط اصلی حکومت اسلامی حرکت می‌کنند اما اگر برخلاف این بود باید بدانیم که از چارچوب‌های حکومت اسلامی خارج شده‌ایم.»(21/12/95)

«وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الَّذِینَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ؛ و آنها که ایمان آوردند و هجرت نمودند و جهاد در راه خدا کردند، و آنها که پناه دادند و یاری کردند، آنان مؤمنان حقیقی‏اند، برای آنها آمرزش (و رحمت خدا) و روزی شایسته‏ای است.»(انفال/ 74)

2- مسئولیّت ناپذیری در مسائل فرهنگی

«سپس خدا را خدا را در خصوص طبقات پایین و محروم جامعه، که هیچ چاره‏ای ندارند، [که عبارتند] از زمین گیران، نیازمندان، گرفتاران، دردمندان. همانا در این طبقه محروم گروهی خویشتن داری کرده، و گروهی به گدایی دست نیاز بر می‏دارند…و تو مسئول رعایت آن می‏باشی. مبادا سرمستی حکومت تو را از رسیدگی به آنان باز دارد، که هرگز انجام کارهای فراوان و مهم، عذری برای ترک مسئولیّت‏های کوچک‏تر نخواهد بود. همواره در فکر مشکلات آنان باش، و از آنان روی بر مگردان، به ویژه امور کسانی را از آنان بیشتر رسیدگی کن که از کوچکی به چشم نمی‏آیند و دیگران آنان را کوچک می‏شمارند و کمتر به تو دسترسی دارند. برای این گروه، از افراد مورد اطمینان خود که خدا ترس و فروتنند فردی را انتخاب کن، تا پیرامونشان تحقیق و مسائل آنان را به تو گزارش کنند. …پس بخشی از وقت خود را به کسانی اختصاص ده که به تو نیاز دارند، تا شخصا به امور آنان رسیدگی کنی، و در مجلس عمومی با آنان بنشین و در برابر خدایی که تو را آفریده فروتن باش، و سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا سخنگوی آنان بدون اضطراب در سخن گفتن با تو گفتگو کند، من از رسول خدا )صلّی اللّه علیه و آله و سلّم( بارها شنیدم که می‏فرمود: «ملّتی که حق ناتوانان را از زورمندان، بی اضطراب و بهانه‏ای باز نستاند، رستگار نخواهد شد». پس درشتی و سخنان ناهموار آنان را بر خود هموار کن، و تنگ خویی و خود بزرگ بینی را از خود دور ساز تا خدا درهای رحمت خود را به روی تو بگشاید، و تو را پاداش اطاعت ببخشاید، آنچه به مردم می‏بخشی بر تو گوارا باشد، و اگر چیزی را از کسی باز می‏داری با مهربانی و پوزش خواهی همراه باشد.»(نهج البلاغه/ نامه 53)

دولتمرد مردمی دولت سیزدهم با مسئولیت پذیری، برای حل مشکلات مردم شانه خود را زیر بار مشکلات می برد و صبح جمعه وسط میدان نظارت و بازدید و سرکشی است و در دولت اشرافی دوازدهم، رئیس جمهورش صبح جمعه تازه متوجه تغییر قیمت بنزین می‌شود! دولت مردمی و عدالت‌محور، طی هفت ماه آمار فوتیهای کرونا را بدون اتکا به آمریکا و اروپا تک رقمی می کند اما دولت لیبرالهای پیر و خسته غربگرا، طی یک سال و نیم، با گره زدن جان و درمان مردم به رابطه با غرب، تنها نظاره‌گر جان دادن روزانه 700 شهروند ایرانی می نشیند به امید آنکه تفاهم نامه ای با اروپایی‌ها امضا شود.

«وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ إِلاَّ إِنَّهُمْ لَیَأْکُلُونَ الطَّعامَ وَ یَمْشُونَ فِی الْأَسْواقِ وَ جَعَلْنا بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَتَصْبِرُونَ وَ کانَ رَبُّکَ بَصِیراً؛ ما هیچ­یک از رسولان را پیش از تو نفرستادیم، مگر اینکه(مانند سایر مردم) غذا می‏خوردند و در بازارها راه می‏رفتند و بعضی از شما را، وسیله امتحان بعض دیگر قرار دادیم؛ آیا صبر و شکیبایی می‏کنید؟ (و از عهده امتحانات بر می‏آئید) و پروردگار تو بصیر و بینا بوده و هست.»(فرقان: 20)

«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ؛ پس به [برکتِ‏] رحمت الهی، با آنان نرمخو [و پُر مِهر] شدی، و اگر تندخو و سختدل بودی قطعاً از پیرامون تو پراکنده می‏شدند.» (آل عمران: 159)

جریان غیرانقلابی در مسائل فرهنگی مسئولیّت ناپذیر است و برای حاکمیّت فرهنگ اسلام ناب در جامعه تلاشی نمی کند. قرآن کریم درباره مؤمنینی که مؤیَّد به نصرت الهی هستند می فرماید:

به عبارت دیگر، منافقان همانگونه به دلیل کفر و بی ایمانی فردی و شخصی، انگیزه ای برای ایستادن و خواندن نماز ندارند، به طریق اولی، اگر به مسئولیتی هم برسند، انگیزه ای برای برپایی نماز در جامعه نخواهند داشت و اصولاً سیاست گذاری های فرهنگی شان منجر به «اقامه نماز در جامعه» نخواهد شد؛ چراکه در این زمینه هیچ احساس مسئولیّتی نمی کنند.

هرجند همه پیامبران الهی از ابزار شرح صدر برای رهبری جامعه برخوردار بودند، اما قرآن کریم در مورد دو پیامبر، به شکل خاص، به مسئله «شرح صدر» اشاره فرموده است: پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت موسی(علیه السلام)؛ دو پیامبری که اتفاقاً – آنگونه که از برخی آیات قرآن نیز برمی آید- امّتشان نیز از برخی جهات مانند آزار دادن و عدم اطاعت، شبیه و نزدیک به هم بودند. اولین دعای حضرت موسی(ع) از خداوند پس از مبعوث شدن به پیامبری، درخواست «شرح صدر» بود:

«وَأَمَّا بَعْدُ فَلَا تُطَوِّلَنَ‏ احْتِجَابَکَ عَنْ رَعِیَّتِکَ، فَإِنَّ احْتِجَابَ الْوُلَاةِ عَنِ الرَّعِیَّةِ شُعْبَةٌ مِنَ الضِّیقِ، وَقِلَّةُ عِلْمٍ بِالْأُمُورِ؛ وَالِاحْتِجَابُ مِنْهُمْ یَقْطَعُ عَنْهُمْ عِلْمَ مَا احْتَجَبُوا دُونَهُ فَیَصْغُرُ عِنْدَهُمُ الْکَبِیرُ، وَیَعْظُمُ الصَّغِیرُ، وَیَقْبُحُ الْحَسَنُ، وَیَحْسُنُ الْقَبِیحُ وَیُشَابُ الْحَقُّ بِالْبَاطِلِ؛ و اما بعد (از این دستور) هیچ‏گاه خود را در زمانی طولانی از رعایا پنهان مدار، زیرا پنهان ماندن زمامداران از چشم رعایا موجب نوعی کم‏اطلاعی نسبت به امور (مردم و کشور) می‏شود و آنها را از آنچه نسبت به آن پنهان مانده‏اند بی‏خبر می‏سازد؛ در نتیجه مسائل بزرگ نزد آنان کوچک و امور کوچک در نظر آنها بزرگ می‏شود؛ کار خوب، زشت جلوه می‏کند و کار زشت، خوب؛ و حقّ و باطل با یکدیگر آمیخته می‏شود.» (نهج البلاغه؛ نامه53)

«فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ وَ کَرِهُوا أَنْ یُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ؛ تخلّف‏جویان (از جنگ تبوک،) از مخالفت با رسول خدا خوشحال شدند؛ و کراهت داشتند که با اموال و جانهای خود، در راه خدا جهاد کنند.»(توبه/81)

نمونه ای از این بی مسئولیّتی و بی تفاوتی و تنبلی و راحت طلبی، در دوره خلافت خلیفه سوم رخ داد؛ که حتی در دوره خلفای پیش از او هم نظیر نداشت و موجب شورش سراسری مردم علیه او شد که به تعبیر امیرالمؤمنین(ع):

«إِلَی أَنِ انْتَکَثَ عَلَیْهِ فَتْلُهُ وَ أَجْهَزَ عَلَیْهِ عَمَلُهُ وَ کَبَتْ بِهِ بِطْنَتُهُ‏؛ تا وضع بگونه ای شد که آنچه رشته بود از هم گسست و عملکردش کار او را ساخت و شکمبارگیش او را بر زمین کوبید.»(نهج البلاغة؛ خطبه3)

اولین و بدیهی ترین دلیل ضرورت نرمخویی برای یک مسئول، این است که این ویژگی جلب محبت مردم نسبت به نظام اسلامی را درپی خواهد داشت؛ و بالعکس، خشن بودن مسئول نسبت به مردم، موجب دوری و عدم حمایت مردم از او و بدبینی نسبت به نظام اسلامی خواهد بود:

«أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ؛ آیا ما به تو شرح صدر عطا نکردیم؟»(انشراح/1)

«لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ؛ خداوند بر مؤمنان منت گذارد (نعمت بزرگی بخشید) هنگامی که در میان آنان پیامبری از جنس خودشان برانگیخت.» (آل عمران: 164)

«الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ؛ آنها که ایمان آوردند و هجرت کردند و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد نمودند مقامشان نزد خدا برتر است و آنها به موهبت عظیم رسیده‏اند.»(توبه/20)

همچنین امیرالمؤمنین(علیه السلام) در روایتی نورانی -که پیش از این از قول رهبرانقلاب بیان شد- می فرمایند:

«هُمُ الَّذِینَ یَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلی‏ مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّی یَنْفَضُّوا؛ آنها (منافقان) کسانی هستند که می‏گویند: به افرادی که نزد رسول خدا هستند انفاق نکنید تا (از اطراف او) پراکنده شوند.»(منافقون/7)

«هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ؛ او کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده، رسولی از جنس خودشان برانگیخت.» (جمعه: 2)

«فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ عَلی‏ آثارِهِمْ إِنْ لَمْ یُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَدِیثِ أَسَفاً؛ گویی می‏خواهی بخاطر اعمال آنان، خود را از غم و اندوه هلاک کنی اگر به این گفتار ایمان نیاورند!»(کهف/6)

البته رئیسی تمایلی به بازگویی، بازخوانی و بازروایی شرایط آشفته و آنارشیستی اقتصاد کشور در آن روزها نداشت و ترجیح داد ذهن مردم بیش از این به‌هم‌ریخته نشود اما حالا که بیش از هشت ماه از آغاز دولت مردمی آیت‌الله رئیسی گذشته و امکان مقایسه گفتمانی و میدانی رویکردها، کارکردها و عملکردهای این دو رئیس‌جمهور فراهم شده، ضرورت دارد در باره تفاوت این دو دوره صحبت کنیم.

«وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کُسالی‏؛ (منافقان) چون بخواهند نماز را اقامه کنند، با کسالت اقامه می کنند.»(نساء: 142)

تعابیر «مِنْهُمْ»، «مِنْکُمْ»، «مِنْ أَنْفُسِهِمْ» و «مِنْ أَنْفُسِکُمْ» در این آیات شریفه نشان می دهند که خداوند همواره برای مردم جامعه، رهبرانی مردمی و از جنس خودِ مردم برانگیخته است. رهبرانی که نه در کاخ­های آنچنانی، بلکه در میان مردم عادی زندگی می­کردند و در نتیجه از مشکلات آنان نیز آگاهی داشتند.

«وَاجْعَلْ لِذَوِی‏ الْحَاجَاتِ‏ مِنْکَ قِسْماً تُفَرِّغُ لَهُمْ فِیهِ شَخْصَکَ، وَتَجْلِسُ لَهُمْ مَجْلِساً عَامّاً فَتَتَوَاضَعُ فِیهِ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَکَ، وَتُقْعِدُ عَنْهُمْ جُنْدَکَ وَأَعْوَانَکَ مِنْ أَحْرَاسِکَ وَشُرَطِکَ؛ حَتَّی یُکَلِّمَکَ مُتَکَلِّمُهُمْ غَیْرَ مُتَتَعْتِعٍ، فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) یَقُولُ فِی غَیْرِ مَوْطِنٍ، لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لَایُؤْخَذُ لِلضَّعِیفِ فِیهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِیِّ غَیْرَ مُتَتَعْتِعٍ؛ برای کسانی که به تو نیاز دارند وقتی مقرر کن که شخصاً به نیاز آنها رسیدگی کنی و مجلسی عمومی و همگانی برای آنها تشکیل ده؛ در آن مجلس برای خدایی که تو را آفریده است تواضع کن و لشکریان و معاونانت اعم از پاسداران و نیروی انتظامی را از آنها دور ساز تا هر کس بخواهد بتواند با صراحت و بدون ترس و لکنت زبان، سخن خود را با تو بگوید زیرا من بارها از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این سخن را شنیدم که می‏فرمود: «امتی که در آن حق ضعیف از زورمند با صراحت گرفته نشود هرگز روی قداست و پاکی را نخواهد دید.» (نهج البلاغه؛ نامه53)

«وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ؛ و برای آن مؤمنانی که تو را پیروی کرده‏اند، بال خود را فرو گستر.»(شعراء: 215)

 مردم مدیریت کارآمد و کاربلد دولت در مهار کرونا و شکست کرونا را به چشم دیده‌اند. آزادسازی سواحل در هفت استان شمالی و جنوبی به خصوص سواحل شمالی را لمس کرده‌اند؛ تسریع و تسهیل در صدور مجوزهای کسب و کار را دیده و شنیده‌‎اند و اکنون هم اراده دولت را برای جراحی اقتصادی می بینند و می دانند که دولت تصمیم بزرگ و البته سخت و سنگین و سهمگینی را گرفته که باید با او همراهی و همدلی کرد. همراهی مومنانه و صابرانه مردم با دولت به دلیل درک آنها از فضای حاکم بر ذهن و عمل دولتمردان و شخص رئیسی است.

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری ای بی اس نیوز، علیرضا معاف فعال سیاسی و رسانه‌ای در مطلبی با عنوان «نکاتی صریح درباره تفاوت‌های رئیسی و روحانی» یادداشتی را در اختیار ای بی اس نیوز قرار داد که مشروح آن در ادامه آمده است:

امام امیرالمؤمنین (ع) در نامه معروفشان به جناب مالک اشتر می فرمایند:

یکی از نشانه های تواضع مسئولین در برابر مردم، عذرخواهی آنها در مواردی است که در سیاستگذاری یا اجرا، دچار خطا و اشتباه شده اند. طبق فرمایش امیرالمؤمنین(ع)، این کار علاوه بر نتایج معنوی و روحی آشکار برای مسئولین، موجب اعتماد بیشتر مردم به مسئولین نیز خواهد شد: 

در واقع «مفهوم مخالف» این سخن این است که با عدم بردباری، حامیان انسان از دور او پراکنده می شوند.

«لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلاَّ یَکُونُوا مُؤْمِنِین‏؛ گویی می‏خواهی جان خود را از شدت اندوه از دست دهی بخاطر اینکه آنها ایمان نمی‏آورند.»(شعراء/3)

بنابراین، مدیران ارشد جامعه اسلامی باید افرادی باشند که در میان مردم زندگی کرده باشند؛ غذا، پوشاک و سایر امکانات زندگی شان شبیه اکثریت مردم باشد و با مشکلاتی که اکثریت مردم با آنها مواجهند، آشنا باشند.

«وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَ یَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ یُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ؛ و از آنان(منافقان) کسانی هستند که پیامبر را آزار می‏دهند و می‏گویند: او (سراپا) گوش است (و حرف هرکس را که با او سخن می گوید، می‏پذیرد)! بگو: او گوش خوبی برای شماست، خدا را (در همه گفتارش) تصدیق می‏کند و به مؤمنان اعتماد می‏ورزد و برای کسانی از شما که ایمان آورده‏اند رحمت است و کسانی که فرستاده خدا را آزار می‏دهند برای آنها عذابی دردناک خواهد بود.»(توبه/61)

کارگزاران حکومت اسلامی باید پس از مسئولیت نیز از مردم فاصله نگیرند و دائماً با آنان ارتباط نزدیک داشته باشند. ارتباط مستقیم پیامبر اسلام(ص) با مردم آنقدر زیاد بود و ایشان آنقدر پای سخن مردم می نشست که این رفتار ایشان موجب تمسخر و سرزنش منافقان شد:

7- توجه و رسیدگی به طبقه محروم و مستضعف

امام خمینی (ره) نیز در چند موضع وصیت نامه الهی- سیاسی خود به اهتمام مسئولین به رسیدگی به طبقه مستضعف سفارش کرده اند:

تأمل در این آیه شریفه نشان می دهد که راز دغدغه مند بودن چنین مسئولی (عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ)، همان «از جنس مردم بودن» اوست (رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ). به عبارت دیگر، تنها مسئولی نسبت به مردم جامعه اش احساس مسئولیّت می کند که زندگی اش از جنس مردم باشد. با زندگی اشرافی، احساس مسئولیّتی برانگیخته نمی شود.

دوری از مردم، عواقب جبران ناپذیری برای جامعه اسلامی به دنبال خواهد داشت. مهمترین آنها، تغییر اولویت ها و عدم آگاهی از مشکلات واقعی مردم است. امیرالمؤمنین (ع) در بخش دیگری از نامه به مالک اشتر، دوری زمامداران از مردم را موجب تغییر اولویت های آنان در رسیدگی به مشکلات مردم می دانند:

«إنّ العبدَ إذا اختارَهُ اللّه ُعزّ وجلّ لاُمورِ عبادِهِ شَرحَ صَدرَهُ لذلکَ؛ به راستی چون خداوند بنده‏ای را برای اصلاح کار بندگان خود انتخاب کند، به او شرح‏ صدر عطا کند.»(عیون أخبار الرضا (علیه السلام)؛ ترجمه آقا نجفی، ج‏1، ص163)

و دولتمردی که از این ابزار بی بهره باشد، دولتش در معرض آسیب های جدی خواهد بود؛ چراکه به تعبیر یکی از شارحین نهج البلاغه:

 اگر دولت مردمی باشد در نتیجه اعتماد مردم به دولت و اعتماد و اتکای کارگزاران و دولتمردان به مردم بیشتر از زمانی است که دولت غیر مردمی اشراف بر سر کار است؛ دولتی که میان خود و مردم پرده و حجابی از غرور و تبختر و خودبزرگ بینی می اندازد و نگاه از بالا به پایین به مستضعفین داشته باشد اعتماد مردم به حاکمیت را از بین می برد؛ در حالیکه در نتیجه اعتماد و اتکای طرفینی میان مردم و مسئولین است که یک ملت می‌تواند پیچهای بزرگ و تاریخی خود را با سلامت پشت سر بگذارد. در ادامه با توجه به روایات و آیات قرآن کریم به بررسی مولفه‌های زیست مردمی مسئولان می‌پردازیم.

آیت الله جوادی آملی در توضیحی پیرامون چگونگی نرمی و تواضع با مردم می فرمایند:

مسئولان غیرانقلابی حتی گاه، با فرار عامدانه از انجام مسئولیّت های اقتصادیشان، در پی دلسرد کردن مردم از نظام اسلامی هستند:

«و به همه در کوشش برای رفاه طبقات محروم وصیت می‏کنم که خیر دنیا و آخرت شماها رسیدگی به حال محرومان جامعه است که در طول تاریخ ستمشاهی و خان خانی در رنج و زحمت بوده‏اند. و چه نیکو است که طبقات تمکن دار به طور داوطلب برای زاغه و چپرنشینان مسکن و رفاه تهیه کنند. و مطمئن باشند که خیر دنیا و آخرت در آن است. و از انصاف به دور است که یکی بی‏خانمان و یکی دارای آپارتمان ها باشد.»(وصیتنامه الهی سیاسی امام خمینی)

از سوی دیگر، خداوند متعال در توصیف افراد غیرانقلابی می فرماید:

«فَاخْفِضْ لَهُمْ جَنَاحَکَ، وَ أَلِنْ‏ لَهُمْ‏ جَانِبَکَ‏، وَ ابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَکَ، وَ آسِ بَیْنَهُمْ فِی اللَّحْظَةِ وَ النَّظْرَةِ، حَتَّی‏ لَا یَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِی حَیْفِکَ لَهُمْ، وَ لَا یَیْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِکَ عَلَیْهِمْ؛ بالهای محبّت و حمایتت را برای آنها بگستران و در برابر همه متواضع باش، چهره خویش را برای آنها گشاده دار. مساوات را در میان آنها حتی در نگاه‏ها و مشاهده با گوشه چشم رعایت نما، تا بزرگان و زورمندان کشور در نقض عدالت به نفع آنها طمع نورزند و ضعفا از عدالت تو مأیوس نشوند.»(نهج البلاغه؛ نامه27)

«الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ؛ یاران خدا کسانی هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم نماز را بر پا می‏دارند و زکات را ادا می‏کنند و امر به معروف و نهی از منکر می‏نمایند و پایان همه کارها از آن خدا است.»(حج/41)

«ریاست در معرض برخورد با پیشامدهای مهم و خطرات بزرگ و حالات مختلف تازه‏ای است. پس هرکس تاب تحمل این امور را نداشته و دارای سعه صدر نباشد، ناگزیر، در برابر آنها از پا در آید و از آنچه با آن روبرو می‏شود بترسد و از چاره جویی ناتوان باشد، و این خود باعث نابودی دولت و زوال ریاست اوست.»(ترجمه و ‏شرح‏ نهج‏البلاغه ابن میثم بحرانی، ج 5، ص572) 

از آنجا که یک مدیر سیاسی بیش از همه در معرض ارتباط با مردم، اطرافیان، منتقدان و … است، بنابراین وجود این توان مندی روحی در او امری بسیار لازم و ضروری است. امام رضا (علیه السلام) در روایتی شریف می فرماید:

«أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافاً کَثِیراً؛ چرا (این منافقان) در قرآن نمی‏اندیشند؟ با اینکه اگر از ناحیه غیر خدا بود اختلافات فراوانی در آن می‏یافتند.» (نساء/82)

بی مسئولیّتی جریان غیرانقلابی در عرصه های مختلفی بروز می یابد که در ادامه به تفکیک بررسی خواهند شد.

«بالحِلمِ تَکثُرُ الأنْصارُ؛ به وسیله بردباری، یاران انسان زیاد می شوند.»(میزان الحکمه؛ حدیث 4504)

در گفتمان کارگزاران اشرافی، وزیر دولت در برابر اظهار ناتوانی مالی شهروند نیازمند درمان، او را با جمله متکبرانه «خودت بمال» می نوازد و در مقابل رئیس جمهور مردمی در مقابل انتقاد یک شهروند از عملکرد دولت، می گوید تا زنده است نخواهد گذاشت اقدامات دولت به معیشت مردم آسیبی برساند.

در این آیه شریفه، برخلاف آیه پیشین، بجای بکار بردن مصدر «اقامه»(ثلاثی مزید باب افعال)، از مصدر «قیام» (ثلاثی مجرد ماده «قام») استفاده شده است. آیت الله جوادی آملی در توضیح این مطلب می فرمایند:

6- شرح صدر در برابر مردم

از سوی دیگر باید گفت از آیات متعدد قرآن کریم برداشت می شود که یکی از شاخصه های اصلی جریان غیر مردمیِ غیر انقلابی، که به دو گروه عمده «بیماردلان» و «منافقان» تقسیم می شوند، مسئولیّت ناپذیری و بی تفاوتی در برابر مشکلات مردم و نظام اسلامی و فرار از اجرای دستورات ولیّ مسلمین است. خداوند متعال در برخی آیات قرآن، از کسانی که با تنبلی، کسالت، بی حوصلی و کراهت، از زیر بار مسئولیّت های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی شان شانه خالی می کنند، با تعبیر «قاعدین» (نشستگان بر جای خود) و مشتقات آن، توصیف نموده است.

5- احساس مسئولیّت و دغدغه حل مشکلات مردم

«ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لِلَّذِینَ کَرِهُوا ما نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِیعُکُمْ فِی بَعْضِ الْأَمْرِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ إِسْرارَهُمْ؛ این بخاطر آن است که آنها به کسانی که از نزول وحی الهی کراهت داشتند گفتند ما در بعضی از امور از شما پیروی می‏کنیم، در حالی که خداوند اسرار آنها را می‏داند.»(محمد/26)

و در سخن دیگری می فرمایند:

**دولت مردمی، مسئولیت پذیرتر است 

**دولت اشرافی تصمیمات مهم مثل افزایش قیمت بنزین را محرمانه نگه می‌داشت

1- مسئولیّت ناپذیری و تنبلی

«أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلی‏ قُلُوبٍ أَقْفالُها؛ چرا (این بیماردلان) در قرآن تدبّر نمی‏کنند؟ آیا بر دلهایشان قفل نهاده شده است.»(محمد/24)

«و به مجلس و دولت و دست‏اندرکاران توصیه می‏نمایم که قدر این ملت را بدانید و در خدمتگزاری به آنان خصوصاً مستضعفان و محرومان و ستمدیدگان که نور چشمان ما و اولیای نعم همه هستند و جمهوری اسلامی رهاورد آنان و با فداکاریهای آنان تحقق پیدا کرد و بقای آن نیز مرهون خدمات آنان است، فروگذار نکنید و خود را از مردم و آنان را از خود بدانید.»

این در حالیست که جریان غیرانقلابی برای انجام این مسئولیّت مهم و خطیر، هیچ تلاشی نمی کند و تنها از سیاست های تدوین شده بیگانگان تقلید می کند و خود را ملزم به اطاعت از آن می داند. سیاست هایی که مبتنی بر مبانی غیر الهی تدوین شده است:

دولت اشرافی مهمترین تصمیمات اقتصادی‌اش مثل افزایش قیمت بنزین را محرمانه نگه می دارد و ناگهانی اعلام می کند و هیچ حمایتی از مردم هم نمی کند؛ اما دولت مردمی ابتدا تصمیمش را برای مردم توضیح می دهد، یارانه حمایتی را به حساب مردم واریز می کند، بعد طرح اصلاح توزیع یارانه را اجرا می کند.  در مجموع مصادیق متعددی طی مدت کوتاه نه ماهه دولت سیزدهم می توان برشمرد که تفاوت رویکردها و گفتمان دولت مردمی را با دولت روحانی نشان می دهد.

منظور از «اقامه نماز» در این آیه شریفه و بسیاری از آیات سیاسی- اجتماعی دیگر قرآن، «برپا داشتن نماز در جامعه» است.(تفسیر ای بی اس نیوز؛ ج4، ص115) بنابراین معنای این آیه شریفه این است که زمانی که مؤمنین انقلابی به حکومت می رسند، اولین هدف و سیاستگذاری آنان، تلاش برای برپایی نماز در جامعه است. و طبیعتاً رسیدن به این هدف والا، نیازمند اجرای سیاست های فرهنگی متعدّدی مبتنی بر مبانی اسلام ناب است.

امروز و در ابتدای خرداد 1401 می‌توان نمادهای متعددی از تفاوت‌ها و تمایزهای رویکردی و عملکردی دو دولت ارائه کرد و از تفاوت‌های آشکار و واضح نشانه‌شناختی به تفاوتهای معناشناختی و مفهوم‌شناختی دو دولت پی ‌برد و درباره ریل‌گذاری‌ها، سیاستگذاری‌ها و سبک مدیریت‌های متفاوت دو دولت گفت‌وگو کرد. بخشی از دلیل اینکه مردم در برابر دولت ضعیف و ناکارآمد روحانی و در هر اصلاح یا افزایش قیمتی واکنشهای تند اجتماعی نشان می دادند اما با رویه‌ها، روندها و برنامه ریزی‌های اصلاحی اقتصادی دولت رئیسی همراهی می‌کنند، به تفاوت رویکردهای چند ماه اخیر بازمی‌گردد.

5- مسئولیّت ناپذیری در سیاستگذاری ها و تقلید از مبانی غیرالهی

برخی آیات قرآن نیز به مسئولیّت ناپذیری جریان غیرانقلابی در مسائل اقتصادی اشاره دارد:  

4- مسئولیّت ناپذیری در مسائل سیاسی

«البته همه‏ی افراد ملت و جامعه را باید خدمت کرد؛ اما مراد عمدتاً طبقه‏ی محرومند که باید مورد توجه خاص برای خدمت قرار بگیرند؛ به دو دلیل: اولًا چون احتیاجشان بیشتر است و عدل این را اقتضا می‏کند؛ ثانیاً چون پشتیبانی آنها از نظام، جدی‏تر و همیشگی‏تر است و از اول این‏طور بوده است. در جبهه‏ها چه کسانی بودند؟ نسبتها را ملاحظه بکنید؛ خیلی از این پول‏داران، از این مرفهان جامعه، از این بی‏دردها و بی‏احساس‏ها، هشت سال جنگ آمد و رفت، اما این‏ها جنگ را حس نکردند؛ همان غذا، همان راحتی و همان آرامش! اگر چهار روز هم آن شهر مورد تهاجمی بود، سوار ماشینشان می‏شدند و به یک جای دیگر می‏رفتند و راحت استراحت می‏کردند؛ نفهمیدند که بر سر این مملکت چه گذشت! این‏ها آن مردمی نیستند که دولت و دستگاه‏ها باید برای خدمت به آن‏ها خودکُشان کنند. نه، آن‏کس که جنگ و بمباران و محاصره‏ی اقتصادی و کم‏آبی و کم‏برقی و گرانی و سایر مشکلات را با همه‏ی وجود در این ده، دوازده سال احساس کرده، در درجه‏ی اول او باید مورد توجه باشد. مردم که می‏گوییم، یعنی این ها؛ همان عامه‏یی که امیر المؤمنین (سلام‏الله‏علیه) در آن فرمان تاریخی شان به مالک اشتر فرمودند که «عامه» را داشته باش، «خاصه» را رها کن. عامه، یعنی همانهایی که در جنگ با تو هستند، در مشکلات با تو هستند، سختی ها را با تو تقسیم می‏کنند، غم تو را از دلت می‏زدایند، خودشان را سپر بلای تو قرار می‏دهند و صادقند؛ نه عافیت‏طلب های پُررویِ پُرخورِ پُرخواهی که هیچ‏وقت هم قانع نمی‏شوند. تا وقتی‏که خیری به آ‏نها برسد، تو را می‏خواهند؛ به مجرد اینکه ذره‏یی کم شود، رویشان را برمی‏گردانند.»(23/5/70)

2- نرمخویی با مردم

«آن جا که در مقام مذمّت است تعبیر به «قیام» می‏شود: «وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کُسالی» (سوره نساء، آیه 142)، نه «اقامه»؛ یعنی منافقان و بیمار دلان به سوی نماز می‏ایستند، نه آنکه بخواهند نماز را بر پا دارند و چون قیام آنان با کاهلی و سستی همراه است، خود قدرت ایستادن ندارد، چه رسد به اینکه بخواهند یا بتوانند عامل ایستادگی نماز شوند.»

یکی از مهمترین شاخصه­های دولت انقلابی، زیست مردمی کارگزارانش است. یکی از اعتراضات متداول اشرافِ مخالف پیامبران الهی، این بود که چرا زندگی پیامبران الهی که درصدد اداره جامعه هستند، شبیه زندگی مردم عادی است؟ آنان معتقد بودند افراد باشخصیت نباید شخصاً برای رفع حوائج خود به بازارها گام بگذارند؛ بلکه باید مأموران و خدمتگزاران را به دنبال این کار بفرستند­؛ و این باور در ذهن آنان شکل گرفته بود که فرستاده الهی باید همچون پادشاهان، سطح زندگی­اش از مردم عادی بالاتر و برتر باشد:

یکی از بارزترین ویژگیهای دولت جدید، مردمی بودن آن است. رویکردی که به طور خاص در منش و گفتار و کردار رئیس جمهور به چشم دیده می شود. هر چه دولت مردمی تر باشد، مسئولیت پذیری اش در مقابل مسائل کشور و مشکلات مردم هم بیشتر خواهد بود و هر چه رویکرد مردمی در دولت بیشتر حاکم باشد، مشارکت مردم در حل مشکلات کشور از یکسو و امید دولت به مردم در حل مسائلش از سوی دیگر بیشتر و موثرتر خواهد بود.

همین ساده­زیستی پیامبران الهی بود که آنان را به شخصیت­هایی «از جنس مردم» تبدیل کرده بود:

در یک رویکرد، رئیس جمهور رودررو با مردم به درد دل آنها گوش می‌دهد و با صمیمیت از اوضاع زندگی آنها می‌پرسد و در رویکرد مقابل، از پشت شیشه دودی ماشین ضد گلوله، از روی قیافه مردم نظرسنجی می کند! در کارنامه هشت ماه دولت سیزدهم، رئیس جمهور هر هفته در میان مردم و در جمع کارگران و کشاورزان و کارمندان است اما در کارنامه هشت ساله دولت روحانی، رئیس جمهورش با لندکروز به سالن کارخانه و میان کارگران می‌رود.

این آیه شریفه، حال «بیماردلان» را توصیف می نماید و منظور از «کسانی که از نزول وحی الهی کراهت داشتند» نیز کفّار و دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی پیامبر(ص) هستند. به نظر می رسد بکار رفتن تعبیر «الَّذِینَ کَرِهُوا ما نَزَّلَ اللَّهُ» بجای مثلاٌ «الذین کفروا»، تأکید بر بیان مبانی معرفتی غیر الهی دشمنان اسلام است که بیماردلان غیر انقلابی خود را ملزم به تبعیت از آن مبانی و سیاست ها می دانند. (در اینجا به نظر می رسد علت اینکه این بیماردلان، اطاعت از سیاست های دشمنان را مقید به «بَعْضِ الْأَمْرِ» کردند، حضور آنان در جامعه اسلامی انقلابی تحت ولایت رهبری الهی است. وگرنه، اگر جامعه اسلامی، جامعه ای انقلابی و رهبر آن رهبر انقلابی نباشد، آنان در «همه امور» از سیاست های دشمنان تبعیت می کردند نه در «بعضی امور».) به همین دلیل است که در آیات قبل از همین آیه شریفه و در آیات دیگر، منافقان و بیماردلان، از سوی خداوند مورد توبیخ قرار گرفته اند که چرا در قرآن تدبّر نمی کنند و سیاست هایشان را از مبانی قرآنی اخذ نمی نمایند؟ قرآنی که برخلاف نسخه های بشری غیر الهی، هیچ اختلاف و تناقضی در مبانی آن یافت نمی شود:

«وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ؛ و بال خویش را برای مؤمنان فرو گستر.»(حجر: 88)