البته بررسی تاثیر سدها بر سطح کشت آب دقیقتر است. سطح زیر کشت آبزیان بین سال های 1367 تا 1393 تنها 0.4 درصد افزایش یافته است.[4]; یعنی به سختی سطح زیر کشت را عوض کردند!
یکی از ابعادی که برای این موضوع مطرح می شود، مربوط به کمبود آب کشاورزی و در نتیجه کمبود مواد غذایی برای جمعیت هدف است. بیایید نگاهی دقیق تر به تامین آب کشاورزی و روند آن بیندازیم تا نقطه بحران واقعی را مشخص کنیم.
ه) پرورش ماهی در مخزن
چرا تأسیس انجمن آب نیرو در سال 1368 روند سدسازی در ایران را به سمتی برد که تقریباً هیچ تأثیری بر سطح فرهنگ کشور ندارد؟
یکی از شاخص‌های مهم توسعه کشاورزی، گسترش زمین‌های زیر کشت است، بنابراین تأثیر سدها بر تأمین آب کشاورزی را باید در افزایش سطح زمین‌های زیر کشت جستجو کرد. به جز سد شنی گلپایگان که در سال 1336 به بهره برداری رسید، بقیه سدها از سال 1341 به بهره برداری رسیدند. از سال 1336 تا پایان سال 1367 در مجموع 26 سد; اما از ابتدای سال 1368 تا آبان 1397، 146 سد به بهره برداری رسید. به عبارت دیگر، طی سه دهه اول، 0.8 سد در هر سال ساخته شده است، در حالی که در سه دهه گذشته هر سال 4.9 سد ساخته شده است.
چرا ساخت 146 سد بعد از سال 1367 تنها 5.4 درصد کل زمین های زیر کشت را افزایش داد در حالی که 26 سد قبل از آن 44.5 درصد افزایش یافت؟ چرا پس از سال 2017، سدها تقریباً تأثیری بر افزایش سطح محصولات آبی (0.4٪) نداشتند. زمانی که اساساً برای این منظور تأسیس شدند؟! بعد از سال 67 چه تغییرات مهمی در روند ساخت سد رخ خواهد داد؟
ی)کنترل جریان
ب)تولید انرژی
ز) حمل و نقل آب
بنابراین ساخت و افتتاح 146 سد بعد از سال 1368 لزوماً به این معنا نبود که همه آنها برای آبیاری کشاورزی استفاده می شد و شاید از این سدها برای جمع آوری آب استفاده می شود اما آب پشت بسیاری از آنها برای آبیاری مزارع استفاده نمی شود!
شاید بتوان هدف اصلی از احداث سد را بند اول نامید، یعنی تامین آب برای استفاده بخش های مختلف و بخش کشاورزی نسبت به سایر بخش ها از آب شیرین بیشتری استفاده می کند.[1]. بنابراین، اگر بخواهیم سودمندی سدسازی را ارزیابی کنیم، باید تأثیر آنها بر توسعه کشاورزی بررسی شود.
به عبارت دیگر، 26 سد در سه دهه اول، 44.5 درصد باعث افزایش سطح زراعی شد، اما 146 سد در سه دهه بعد، تنها 5.4 درصد از زمین های زراعی را توسعه داد!
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری ای بی اس نیوز ، مدتی است که موضوع بحران آب و تاثیرات آن بر جمعیت در رسانه ها شنیده می شود; با این عنوان که سرزمین ایران نه آب کافی برای کودکان دارد و نه جمعیت بیشتری!
د) آماده سازی زمین
و) توسعه مناطق تفریحی و گردشگری
این جدایی باعث عدم هماهنگی بین پروژه های سدسازی و شبکه سازی شده است. زیرا هرکس شرکت و مدیران خود را داشت. به همین دلیل همزمان با بهره برداری از یک سد، شبکه آبیاری و زهکشی آن آماده بهره برداری نبود و به همین دلیل سد عملاً برای آبیاری بلااستفاده می ماند! به عنوان مثال، ساخت سد کرخه در سال 2010 به پایان رسید. اما شبکه آبیاری و زهکشی آن هنوز کامل نشده و به گفته کارشناسان پیشرفت فیزیکی آن طبق آخرین اطلاعات 50 درصد بوده است![5].
هر سدی باید دارای شبکه آبیاری باشد تا بتواند برای آبیاری زمین های کشاورزی استفاده شود. تا قبل از سال 1368 ساخت سد و شبکه آبیاری مربوطه به عهده یک سازمان بود. به عنوان مثال راه اندازی سد دز و شبکه آبیاری آن بر عهده سازمان آب و برق خوزستان بود. 1368 که جامعه نیروگاه آبی ایجاد می شود، وظایف ساخت سد و شبکه جدا می شود، اولین به شرکت آب برق و دوم به شرکت های آب منطقه ای سپرده شد (در آن زمان در برخی استان ها تحت عنوان ادارات منابع آب استان بودند).
با توجه به افزایش چند برابری تعداد سدها، پیش بینی می شود سطح زیر کشت در سه دهه دوم نسبت به سه دهه اول افزایش چشمگیری داشته باشد. جدول زیر تکامل سطح زیر کشت محصولات زراعی را در این دوره ها نشان می دهد. درصد رشد سطح زیر کشت محصولات زراعی در سال 1367 نسبت به سال 1339 یعنی در سه دهه اول 44.5 درصد است. در حالی که بین سالهای 1367 تا 1397 یعنی سه دهه دوم،تنها 5.4 درصد افزایش نشان دادند. این مقدار حتی کمتر از درصد افزایش سطح زیرکشت بین سال های 1339 تا 1344 یعنی 5 سال است.
بنابراین اگر اصلاحات مطلوب در ساختارهای مدیریت آب کشور به گونه‌ای انجام شود که سد و شبکه آبیاری آن توسط یک متولی در اختیار گرفته شود، به تدریج آب پشت سدها در کشاورزی و تولید مصرف می‌شود. ظرفیت محصولات کشاورزی در کشور افزایش می یابد و می تواند غذای بیشتری را تامین کند.
وزارت نیرو در تاریخ 31/02/1368 وی «شرکت سهامی توسعه منابع آب و نیروی ایران» یا به اختصار شرکت آب نیرو را تأسیس کرد و مأموریت سدسازی را در این شرکت متمرکز کرد. از جمله موضوعات فعالیت این شرکت می توان به «تامین، ساخت و توسعه تأسیسات و سازه های تولید انرژی برق آبی» اشاره کرد. از امسال تاکنون شاهد افزایش چشمگیر سدسازی بوده ایم!
واضح است که مشکل فوق را نمی توان به مدیران فعلی جامعه آب نیرو نسبت داد و شاید آنها در ماموریت محوله و سدسازی به خوبی کار خود را انجام می دهند، اما نقطه بحران مربوط به سازه های توسعه یافته است. یعنی هرکس به عنوان مدیرعامل شرکت برق آبی یا شرکت های آب منطقه ای منصوب شود، نتیجه کم و بیش مانند وضعیت فعلی خواهد بود، زیرا او در میدان و میدانی بازی می کند که منش او را به سمتی سوق می دهد. چنین عملکرد و چنین رفتار مدیریتی.
آ)تامین آب (کشاورزی، آشامیدنی و صنعت)
ح) تامین آب زیرزمینی
تحریریه ABS NEWS | ای بی اس نیوز