وادی مقدس کشور جدید در اطراف ایران؟ • رکنا

الهام الیف رئیس جمهور آذربایجان رژیم باکو را به غده سرطانی و شاخه جدیدی از اسرائیل در مرز با ایران تبدیل کرده است. اما سیاست ایران در منطقه قفقاز چیست ؟

منصور حقیقت پور این نماینده سابق مجلس در گفت وگویی گفت: در قفقاز وارد کمای استراتژیک شده ایم و جمهوری اسلامی ایران در خواب است.

منصور هشیت پور در پاسخ به این سوال که در قفقاز چه می گذرد و آیا شاهد تحمیل توافق بر ارمنستان هستیم، نکات مهمی را مطرح می کند؟ و چه تهدیداتی علیه ایران وجود دارد؟ نکات مهم را روشن می کند.

ما در قفقاز وارد یک کمای استراتژیک شده ایم و جمهوری اسلامی ایران در خواب است. بدون تذکر مقام معظم رهبری مبنی بر عدم تغییر مرزها شاهد اتفاقات زیادی بودیم. مقامات ما وظایف اصلی خود را در ارتباط با قفقاز انجام نداده اند.

ما همچنین از روسیه در این زمینه انتقاد می کنیم زیرا منافع تهران و مسکو از طریق توافق قابل دستیابی است. تحولات در حال وقوع در قفقاز جنوبی از نظر استراتژیک برای ایران مضر است و در کوتاه مدت و بلندمدت خسارات قابل توجهی به ما وارد خواهد کرد. چرا کریدور زنگزور آذربایجان و نخجوان را به دو قسمت تقسیم کرد؟ پاسخ بسیار مهم است و متاسفانه ما به آن توجه نمی کنیم. چرا بلشویک ها در زمان حکومت خود در ارس 65 کیلومتر از مرز ما را قطع کردند و نوار را به ارمنستان دادند تا با ایران مرز مشترک داشته باشد.

از سوی دیگر، آذری ها برای تحویل نخجوان به آذربایجان باید مجوز ارمنستان را می گرفتند. علاوه بر تهدیدهایی مانند قطع مرز ایران و ارمنستان و همچنین عدم دسترسی ایران به اروپا، مسائل امنیتی و ژئوپلیتیکی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در طول 200 سال گذشته تحولاتی در قفقاز و سپس در اروپای شرقی رخ داده است که همه آنها به ترکیه منتقل شده است.

در قفقاز یک جنبش مقاومت در برابر روس ها شکل گرفته است که من آن را پانتیسم مقدس می نامم. می گویند ما ترک و مسلمانیم و حکومت روسیه را قبول نداریم و بالاخره مقاومت کردند و شیخ شمیل شورش کرد و خیلی اتفاقات افتاد. با فشار زیاد این تفکر به اروپای شرقی از جمله بلغارستان و مجارستان منتقل شد. به این ترتیب، اندیشه ترک باید در مناطق مسلمان نشین ترکیه ریشه دوانده باشد. این اندیشه دو بال داشت یکی زبان و دیگری دین.

با رایج شدن ایده کمالیسم در ترکیه، این ایده از شرق اروپا به ترکیه گسترش یافت. همانطور که می دانیم قفقاز سه هزار سال است که محل رقابت جدی سه جریان ترکیه، آناتولی، ایران و روسیه بوده است که در این دوره دست به دست هم دادند.

ترک های جوان انگیزه مقابله با روسیه و توقف تفکر روسی را داشتند. البته روسیه هم می خواست با آنها روبرو شود. در واقع پان ترکیسم با ترویج ایده خود به دنبال تشکیل دولتی از شرق اروپا تا ترکیه بود که از خزر می گذرد و به آسیای میانه می رود و ترکستان بزرگ را تشکیل می دهد. در این زمینه سعی شد دستورالعمل و دستور زبانی برای ادبیات ترکی نوشته شود.

در این بین بلشویک ها به شدت نگران بودند و سعی می کردند از رسیدن افکار پان ترکیستی به آسیای مرکزی و قطع آن جلوگیری کنند. قیچیشون چی بود؟ نقدوز، مغری یا زنگزور را از آذربایجان گرفته و به ارمنستان تحویل دادند. سوال اصلی از روسیه می آید: در حالی که آذربایجان 200 سال است به دو قسمت تقسیم شده است، برنامه فعلی چیست؟ و دلیل سکوت مسکو چیست؟

کریدور زنگزور برای تبادل کالا و مسافر بین نخجوان و آذربایجان در نظر گرفته نشده است. این کریدور باید ترکیه را به نخجوان و آذربایجان متصل کند و به خزر برسد و به آسیای مرکزی برسد. در این نقشه ها ما تهدید می شویم چون سرزمین های ایران در نظر گرفته شده است. اگر رهبر انقلاب اصرار دارند که در مرزها تغییری ایجاد نشود به همین دلیل است. وگرنه ایران راه های زیادی برای رسیدن به اروپا دارد. از ترکیه، آذربایجان، عراق می توانیم به اروپا برسیم.

حرکت ترکیه به اسرائیل نیز نگرانی ها را تشدید کرده است. صهیونیسم داغستان را به عنوان یک دره مقدس تعریف کرد و حتی نقشه آن را چاپ کرد. این وادی مقدس طمع رژیم صهیونیستی را به وجود آورد. من قبلاً اعلام کرده بودم که سناریوی نیل تا فرات در حال تبدیل شدن به سناریوی نیل تا خزر است. در حال حاضر این هواپیمای غول پیکر در حال حمل سلاح به باکو است.

مورد بعدی این است که یکی از مسیرهای ایران به اروپا بسته یا محدود خواهد شد. بنابراین ایران باید با روسیه در این زمینه قاطعانه صحبت کند، زیرا تحولات قفقاز مشکوک است. این سوالات می توانست در گفتگو با مسکو در خصوص جنگ اوکراین مطرح شود تا ایران بتواند نقش بیشتری در قفقاز داشته باشد.

(سوال برخی کارشناسان معتقدند که ایران برای کنترل اوضاع در قفقاز باید به عضویت اتحادیه کشورهای ترک زبان درآید، نظر شما در این مورد چیست؟) نه، اصلاً پیشنهاد خوبی نیست. ما فقط ترکی صحبت می کنیم و اصالتا ترکی نداریم. ترکیه را نمی توان ترک دانست زیرا اوراسیایی است. تورگوت اوزال، نخست وزیر وقت ترکیه، حتی در سفرش به ایران این سوال را مطرح کرد که آیا ما واقعاً ترک هستیم؟ ما آذری و آریایی هستیم. در این زمینه می توان بحث های عمیقی انجام داد. حتی تلویزیون گوناز پیش از این به سخنان من واکنش نشان داده بود و اعلام کرده بود که به هاچیت پور رای ندهیم زیرا او ضدترک است!

در درون طالبان جریان های رادیکالی وجود دارند که به توصیه های رهبران این گروه توجه چندانی ندارند. در میان طالبانی که خواهان تنش با ایران هستند، جریان عاقلی وجود دارد و حتی برخی از آنها در جریان اختلافات مرزی دستگیر شده اند. آنها هم قول دادند که برای ایران آب بگذارند. البته نه سطح آبی که ایران می خواهد. ما می دانیم که طالبان جنبه سختی دارند و من احساس می کنم که آقای رئیسی طالبان را با زبان زیبا خطاب نکرده است و آنها از اینکه چرا ما با آنها با این لحن صحبت می کنیم راضی نیستند.

ما اهرم های خوبی در افغانستان داشتیم که متاسفانه از دست دادیم و باید آنها را پیدا کنیم. ما باید جریانات تاجیکستان را به عنوان یک ابزار و یک واقعیت احیا کنیم. توانایی شیعه از دیگر مواردی است که باید از آن استفاده کنیم. این در حالی است که حتی در گذشته از ظرفیت ازبک ها استفاده می کردیم.

تحلیل اقدامات دیپلماتیک اخیر در خصوص مذاکرات هسته ای

بهتر بود معامله در سال 2015 احیا شد، اما امروز شاهد طرح C ایالات متحده هستیم که یک معامله محدود محسوب می شود و عمر آن 9 ماه است. در این توافق، ایران و آمریکا تعهداتی دارند که باید به آنها عمل کنند. مثلاً تهران باید برای آزادی زندانیان و محدود کردن غنی‌سازی گام بردارد. از سوی دیگر، آمریکا باید وجوه مسدود شده توسط ایران در کشورهایی مانند کره جنوبی و عراق را آزاد کند. پول صندوق بانک جهانی هم باید به ایران داده شود. البته هنوز این موارد کاملا مشخص نیست و آمریکایی ها می گویند به ایران پول نمی دهند و می گویند باید در قالب دارو منتقل شود و شرکت های فروشنده را واشنگتن مشخص کند. بنابراین، می توان گفت معامله ای مانند روغن برای غذا شکل می گیرد. همانطور که اشاره کردم، این توافق محدود و کوتاه مدت است و ربطی به برجام ندارد.

زمانی که آمریکایی ها در موقعیت ضعیفی قرار داشتند، یعنی در خرداد 1400، بهترین زمان برای احیای برجام بود که بسیار بهتر از توافق فعلی بود، اما متأسفانه لجاجت مانع از این OK شد.

این قرارداد فروش نفت ایران را تسهیل می کند و خواهیم دید که فضا به کدام سمت حرکت می کند. فرانسه نشست سالانه گروهک منافقین را لغو می کند و مشاهده می شود پلیس آلبانی برای بازرسی بر اساس رای دادگاه عالی علیه تروریسم در این کشور وارد پادگان اشرف شده است. پیش از این شاهد گفتگوی سه ساعته مکرون و آقای رئیسی بودیم.

آقای رئیسی اختیارات تصمیم گیری در مورد موضوع برجام را دارد. جریان های پاکی که در سطح بین المللی عقب نشینی کردند و جمهوری اسلامی ایران را مجبور به معامله و آتش زدن توافق برجام کردند و امضاکنندگان برجام را خائن و جاسوس اعلام کردند، همچنان به فشار بر دولت ادامه می دهند. به نظر می رسد آقای رئیسی نیز در کنترل عملیاتی این طیف عمل می کند. همانطور که اشاره کردم در خرداد 1400 قراردادی آماده انعقاد بود که ما در کشتیرانی، بیمه، بانک و … منافع بیشتری داریم که متاسفانه برای ما تمام نشد می تواند گواه وضعیت فعلی باشد.