«معجزه آبخیزداری» | تغذیه مصنوعی سفره های زیرزمینی؛ راهکاری موثر برای جلوگیری از هدررفت آب و خسارات سیل – اخبار کشاورزی – اخبار اقتصادی ای بی اس نیوز

** روش های تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی

به گزارش خبرگزاری ای بی اس نیوزفایل معجزه آبخیزداری» ; بهره برداری نادرست از مخازن آب زیرزمینی و احداث چاه های عمیق و نیمه عمیق در مناطق خشک و نیمه خشک جهان و گسترش روزافزون آنها، تغییرات شدیدی را در نظام بهره برداری از منابع آب ایجاد کرده است. این امر منجر به خسارات مختلفی از جمله کاهش سطح آب های زیرزمینی، تخلیه بخش هایی از مخازن آب، بیلان منفی آب دشت، کاهش جریان چاه، رانش زمین، تهاجم به جبهه های آب شور ساحلی و کاهش کیفیت آب های زیرزمینی شده است.

درباره این فایل بیشتر بدانید:

اجرای طرح های تغذیه مصنوعی با هدف ایجاد و حفظ توسعه پایدار و کنترل و کنترل سیلاب ها و ذخیره آب مازاد آنها، استفاده از پتانسیل مخازن زیرزمینی برای ذخیره آب مازاد در فصل، حفاظت کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی، متعادل سازی وضعیت هیدرولوژیکی سفره های زیرزمینی در دشت هایی با موازنه منفی قرار گرفته اند که از هجوم آب شور به سفره های ساحلی جلوگیری می کند، آلودگی های میکروبی و باکتریایی ناشی از جذب و تبادل یون ها در محیط های متخلخل را از بین می برد و از پدیده فرونشست و حفظ انرژی زمین گرمایی جلوگیری می کند. .

به طور کلی روش های تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی به چهار دسته مستقیم یا اجباری، غیرمستقیم، ساخت سدهای زیرزمینی و مجازی طبقه بندی می شوند. در روش مستقیم، منابع آب سطحی از دور یا نزدیک برای تغذیه سفره در محل مناسب منتقل می شود. این فرآیند شامل روش‌های سطحی است: روش حوضه آبریز، روش پخش سیلاب، تغذیه نهر یا نهر، سدهای کندگیر، آبیاری، استفاده از معادن شن و ماسه، سدهای تامین، استفاده از گودال‌ها و حفره‌های طبیعی و همچنین از زیر خاک: چاه‌های تزریقی، حفر گودال. ، زهکشی معکوس یا گالری های زیرزمینی. در روش غیرمستقیم یا اجباری، با حفر چاه های کاری در مجاورت یک منبع آب سطحی مانند رودخانه یا دریاچه و فلاشینگ، شیب هیدرولیکی آب های زیرزمینی تغییر می کند و بنابراین تغذیه القایی از منبع سطحی به آبخوان می رسد. حجم آب تامین شده در این روش به عوامل مختلفی از جمله میزان پمپاژ چاه کار، ظرفیت انتقال آبخوان، فاصله از رودخانه یا دریاچه و جهت طبیعی حرکت آب در زیر زمین بستگی دارد.

تغذیه مصنوعی زمینی و روش ساخت سد مجازی

** تجربه موفق کشورهای مختلف در تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی

یکی دیگر از روش های تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی استفاده از سدهای زیرزمینی است. در تغذیه آبخوان با احداث سدهای زیرزمینی، ایجاد ترانشه عرضی در بستر رودخانه در عمق مناسب و احداث سدی از مواد کم نفوذپذیر، لایه ای تقریباً غیر قابل نفوذ تشکیل می شود. در واقع سدهای آب زیرزمینی سدی هستند که در یک لایه آبی در مسیر جریان آب زیرزمینی قرار می گیرند و وضعیت جریان را به گونه ای تغییر می دهند که باعث ذخیره آب در زیر زمین می شود. بدنه اصلی آنها یک پرده یا دیوار غیر قابل نفوذ است.

همچنین در تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی به روش مجازی، هیچ گونه تأسیسات و سازه‌ای به عنوان تغذیه مصنوعی اجرا نمی‌شود، اما در چارچوب طرح‌های متعادل‌سازی آبخوان‌ها و با استفاده از راهکارهای مدیریتی، حجم برداشت از آبخوان کاهش می‌یابد. خرید چاه از مالکان و مسدود شدن چاه های در حال بهره برداری از جمله فعالیت هایی است که می توان آن را تغذیه مصنوعی به صورت مجازی دانست.

از سوی دیگر علاوه بر کمبود بارندگی، بارش‌های با شدت نسبتاً زیاد در مدت زمان بسیار کوتاه یکی دیگر از ویژگی‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک است که منجر به سیل شدید می‌شود. از آنجایی که این سیلاب ها معمولاً در فصول بارندگی رخ می دهند، از دسترسی خارجی استفاده نمی کنند و حتی خسارات جانی و مالی به بار می آورند. از آنجایی که ایران یکی از مناطق خشک و نیمه خشک جهان است، وقوع سیلاب و افت شدید سطح آب زیرزمینی در بسیاری از سفره‌های زیرزمینی کشور، منجر به مطالعه و اجرای طرح‌های تغذیه مصنوعی با استفاده از سیلاب‌ها و رودخانه‌ها شده است. این مشکلات به ویژه در دهه‌های اخیر باید بیش از پیش به عنوان یک چالش بزرگ از سوی مدیران و برنامه‌ریزان آب کشور تلقی شود. در واقع این پروژه ها در برنامه ریزی و استفاده بهینه از منابع آبی موجود و تعادل آبخوان از اولویت ویژه ای برخوردارند و می توان گفت مهم ترین راهکار برای تعادل بخشی و جبران کسری آب، اجرای آبخیزداری و آبخوان است. مدیریت با اولویت شارژ مصنوعی که متاسفانه در سطح کلان مورد غفلت قرار گرفته است. متاسفانه تاکنون تنها یک درصد از اعتبارات آب به مدیریت آب های زیرزمینی و تغذیه مصنوعی و بیشتر اعتبارات به مدیریت آب های سطحی اختصاص یافته است.

تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی از اوایل قرن نوزدهم در اروپا رایج بود و ابتدا در اسکاتلند، فرانسه و بعداً در انگلستان، آلمان، سوئد و هلند مورد استفاده قرار گرفت. خارج از قاره اروپا، کشورهایی مانند فلسطین و ایالات متحده از پیشگامان تغذیه مصنوعی هستند. تغذیه مصنوعی سفره های زیرزمینی در حال حاضر در بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، چین، آلمان، هند، استرالیا و … در حال انجام است. اولین برنامه های تغذیه مصنوعی در ایران به طور معمول در سال 1349 با مطالعه برنامه های تغذیه مصنوعی در دشت ورامین و سپس مطالعات مربوط به برنامه های تغذیه مصنوعی در دشت های قزوین، گرمسار، تبریز، گرگان و جهرم آغاز شد.