آمازون در مدار پنج میلیون دلار فروش روزانه دارو؛ رمزِ زنجیره امن دارو در بزرگ‌ترین پلتفرم خرده‌فروشی جهان چیست؟
ای بی اس نیوز: صدور مجوز فروش اینترنتی دارو در حالی بنا به دلیل عدیده ای و به رغم فشارهای بیرونی از جمله برخی کمیسیون‌های مجلس به محاق رفته و تعیین تکلیف نشده است که مرور تجربه آمازون در این حوزه نشان می‌دهد راه اندازی داروخانه دیجیتال، صرفاً افزودن یک دکمه «خرید» به وب‌سایت نیست بلکه مجموعه‌ای از رگولاتوری سخت‌گیر، زنجیره رهگیری میلی متری و هوش مصنوعی حامی ایمنی بیمار است که در پشت صحنه عمل می‌کنند.
ابعاد بازار و برآورد فروش روزانه
به گزارش ای بی اس نیوز، تحلیل Drug Channels Institute نشان می‌دهد آمازون فارمسی در سال ۲۰۲۴ کمی کمتر از دو میلیارد دلار درآمد داشته و تنها ۰٫۳ درصد از بازار ۶٫۶ میلیارد نسخه‌ای ایالات متحده را در اختیار دارد. این رقم معادل حدود ۵ تا ۶ میلیون دلار گردش مالی در هر شبانه‌روز است؛ تخمینی که با تقسیم فروش سالانه بر ۳۶۵ روز به دست می‌آید. به بیان دیگر، آمازون هنوز رقیبی کوچک در برابر غول‌های CVS و Walgreens است، اما
سرعت رشد ۴۵ درصدی (از ۱٫۲۵ میلیارد به ۱٫۸ میلیارد دلار) نشان می‌دهد موتور تجارت الکترونیک دارو به تدریج دور می‌گیرد.
ساختار عملیاتی؛ از PillPack تا شبکه همان‌روزی Same-day delivery
هسته این فعالیت در ۳۵ انبار دارویی متمرکز است که پس از خرید ۹۰۰میلیون دلاری PillPack در ۲۰۱۸ شکل گرفت. سفارش‌ها با ربات‌های پرکن ویال و بسته‌بندی چنددوزی آماده می‌شود؛ فناوری‌ای که به گفته آمازون زمان پردازش نسخه را ۹۰ درصد کاهش داده است. واحد لجستیک «همان‌روزی» نیز طی نه ماه گذشته به ۱۵ کلان‌شهر آمریکایی رسیده و نسخه‌ها را در کمتر از شش ساعت به دست بیمار می‌رساند. برای بیماران مزمن، طرح اشتراکی RxPass همه ۶۰ داروی ژنریک پرمصرف را با ماهانه پنج دلار عرضه می‌کند و اکنون به ۵۰ میلیون عضو مدیکر دسترس دارد.
ضمانت ایمنی؛ سه لایه کنترل
اما چگونه آمازون فارما در این مسیر حساس قدم‌های محکم و امنی را برداشت؟ سه مسیری که این راه را برای آمازون باز
کرد قابل توجه است.
۱) سریال‌سازی DSCSA: هر قوطی دارو پیش از خروج از انبار با بارکد دوبعدی همراستا با قانون فدرال DSCSA اسکن می‌شود؛ اگر داده مسیر حمل با شماره سریال مطابقت نداشته باشد سیستم اجازه حمل نمی‌دهد.
۲) اعتبارسنجی نهادی: آمازون نشان «Digital Pharmacy» اتحادیه ملی هیأت‌های داروسازی آمریکا (NABP) و گواهی URAC برای داروخانه پستی را دریافت کرده است؛ الزامی که استانداردهای مشاوره بالینی، امنیت داده و کیفیت فرایند را هر سه سال ممیزی می‌کند.
۳) هوش مصنوعی و پیش‌بینی تقاضا: طبق مطالعه AWS، دقت پیش‌بینی روزانه نیاز نسخه‌ها (MAPE) به پنج درصد رسیده و بهینه‌سازی موجودی اجازه نمی‌دهد داروی منقضی در چرخه بماند یا کمبود ناگهانی رخ دهد. علاوه بر آن، دوبار بررسی انسانی (دو داروساز مجزا) پیش از خروج هر محموله، نرخ خطا را زیر ۰٫۵ درصد نگه می‌دارد؛ رقمی که کمتر از میانگین ۱٫۵ درصد خطای نسخه‌پیچی در داروخانه‌های جامعه‌محور است.
سد راه
تقلب؛ از الگوریتم تا رگولاتور
از سوی دیگر آمازون اجازه نمی‌دهد فروشندگان شخص ثالث داروی نسخه‌ای فهرست کنند؛ تمام اقلام از داروخانه مجاز داخلی ارسال می‌شود. سامانه «دریچه دارو» آمازون دامنه‌هایی را که قصد عرضه اقلام دارویی دارند به‌طور پیشینی مسدود و برای OTC نیز تطبیق داوطلبانه با LegitScript را الزام می‌کند. با این وجود، FDA در مارس ۲۰۲۵ به دلیل عرضه سه فرآورده بدون مجوز هشدار کتبی صادر کرد؛ آمازون همان هفته اقلام را حذف و گزارش بهبود رویه را ارائه داد. کارشناسان می‌گویند شفافیت آنی ردگیری کالا در DSCSA و الگوریتم «گیتینگ» کالا، احتمال نفوذ محصول تقلبی را به حداقل رسانده، اما ریسک مکمل‌های شبه‌دارویی همچنان باقی است.بخشی که FDA مرتباً نامه هشدار می‌فرستد.
آمازون هنوز هم با برخی چالش‌‌ها روبه‌روست
با وجود همه فناوری‌ها، دو مانع اصلی باقی است: پوشش محدود بیمه‌های بزرگ و اعتماد بیماران سالخورده به کانال پستی.
تحلیل Bain & Company نشان می‌دهد تا ۲۰۲۹ سهم کل داروخانه‌های آنلاین از جمله آمازون به‌سختی از ۵ درصد عبور خواهد کرد، مگر آنکه آمازون با PBMهای بزرگ سازش کند. علاوه بر این، حاشیه سود خرده‌فروشی ژنریک‌ها پایین است و Drug Channels برآورد می‌کند آمازون هنوز سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون دلار در بخش سلامت زیان می‌دهد.
تجربه آمازون نشان می‌دهد فروش آنلاین امن، تنها وقتی ممکن است که: سریال‌سازی قانونی بر کل زنجیره حاکم باشد؛ داروخانه دیجیتال اعتبارنامه‌های چندلایه بگیرد و الگوریتم‌های تطابق سفارش با نسخه و پیش‌بینی تقاضا به بلوغ رسیده باشد. مواردی که برای راه‌اندازی خطوط فروش آنلاین دارو در کشور هنوز تا بلوغ جا دارد. در کشور ما در نبودِ این سه ستون، فشار لابی‌ها برای صدور مجوز، مسیری میان‌بر به سوی داروهای کم‌کیفیت و تقلبی خواهد بود راهی که حتی اقتصاد دیجیتال آمریکا با تمام زیرساخت‌هایش، هنوز در آن بی‌چالش نیست.
