قتل شیخ محمد تبریزی در زیرزمین

مدتی بعد، محمد در حوزه علمیه طالبیه تبریز نزد میرزا سید ابوالحسن آقا انگجی و منجم معروف میرزا عبدالعلی به فراگیری فقه، اصول، پرسنل و نجوم پرداخت. محمد سطح را فقه و اصول اجتهاد نزد آیت الله انگجی نامید.

وی در کنار تدریس علوم دینی، کتب حکمت، تاریخ، ادبیات و طبیعیات را نزد دیگر اساتید برجسته تبریز فرا گرفت.

دولت‌های روسیه و انگلیس تنها 48 ساعت فرصت دارند تا پاسخی دریافت کنند و اگر دولت ایران متن اولتیماتوم را نپذیرد و تسلیم نشود، سربازان روس و قزاق‌ها به سمت قزوین پیش می‌روند و ایران را اشغال می‌کنند و پولی نمی‌دهند. دو برابر خواهد شد.”

کسروی، 18 سال تاریخ آذربایجان، صفحات 477، 491، 676 برای متن سخنرانی خیابانی، مجلس، جلد 5، صفحه 62، 14 ذیحجه 1329، صفحه 2.

ستارخان تفنگدار و باقرخان سنگ تراش و تعداد زیادی از مجاهدان آذربایجانی چهار سال قبل از شیخ خیابانی در سال 1295 به تهران دعوت شدند تا از فداکاری ها و خدمات دولت در مبارزه با ظلم محمدعلی شاه در دوران ستمشاهی تمجید کنند. در چهل روزی که سردار و سالار ملی در تهران گذراندند، به بهانه ترور دو تن از بانفوذین انقلاب مشروطه، آیت الله سید عبدالله بهبهانی و میرزا علی محمد تربیت، قانون خلع سلاح غیرنظامیان رزمنده به تصویب رسید و قانون اساسی مشروطه دولت به سرعت شروع به خلع سلاح کرد و سلاح مجاهدین غیرنظامی از جمله مجاهدین تبریز به ویژه ستارخان و باقرخان با مقاومت آنها باغ اتابک محل اقامت مجاهدین آذربایجانی به قتلگاه آنها تبدیل شد.

قرارداد 1919 بین میرزا حسن خان وثوق الدوله، نخست وزیر احمدشاه، و ویلیام ناکس دارسی، تاجر انگلیسی که منجر به واگذاری امتیاز استخراج و صادرات نفت و گاز ایران از مسجد سلیمان در 28 ژوئن 1287 شد. افتاده

دولت ایران باید متعهد شود که بدون اطلاع و رضایت روسیه و انگلیس مستشاران خارجی استخدام نکند.

وی با اینکه از اعضای فراکسیون دمکرات ایران در این مجلس بود و در نطق های خود در صحن علنی مجلس بارها دموکرات ها را پیشتاز پیشرفت و نوسازی دوران نامید، 15 سال پس از نهضت مشروطه. به طور رسمی عضو این حزب نبود.

بادامچی، شیخ محمد خیابانی، در شرح احوال و اعمال شیخ محمد خیابانی، ص 138. 23، آذری، قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز، ص 138. 10، 24 و 91

با روی کار آمدن شیخ محمد خیابانی و پنج تن از یارانش در دوره دوم مجلس شورای ملی، مشیرالدوله، دومین نخست وزیر احمدشاه، او و یارانش را موانعی در راه رسیدن به اهداف خود می دید، از این رو تصمیم گرفت شیخ را از مجلس برکنار کند. مهدی قلیخان هدایت معروف به مخبرالسلطنه را که شخصیتی موجه و ملی و از وزرای کابینه بود به فرمانداری تبریز منصوب کرد تا در مورد قیام تصمیم بگیرد. مهدی قلی خان نیز مدتی سعی کرد از طریق دوستان شیخ را از مخالفت با حکومت مرکزی منصرف کند، اما شیخ خیابانی به او بی اعتنایی کرد. مخبرالسلطنه که میانجیگری مؤثر نبود، تصمیم گرفت شیخ را به صورت فیزیکی برکنار کند.

شیخ جوان مدتی نیز در مسجد کریمخان در چهارراه منصور تبریز پیشگام بود.

چند ماه پس از شهادت شیخ محمد خیابانی، خانواده وی به تهران مهاجرت کردند و جنازه شیخ را مخفیانه به شهر ری منتقل کردند. احمدشاه شهید و دفن می شود.

محمدتقی بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی در ایران، ش. 1، ص. 49

خصومت مجلس دوم و صدراعظم مشیرالدوله در نهایت باعث شد که شاه قاجار تسلیم اولتیماتوم روسیه شود و مجلس را تعطیل کند. در پی تعطیلی مجلس و دستگیری نمایندگان مخالف اولتیماتوم شیخ عازم بالکان و قفقاز شد، اما چند ماه بعد به تبریز بازگشت. اشغال تبریز توسط روسها، فعالیت شیخ را با مشکل مواجه کرد. او هم چند ماهی کار پدرش را در تبریز راه انداخت و به تجارت مشغول شد.

سه روز قبل از اعلام رسمی قیام شیخ، هیئت حزب دمکرات با صدور بیانیه ای به زبان فارسی و فرانسه به قیام لیبرال های تبریز علیه رفتار ظالمانه و خلاف قانون اساسی حکومت اشاره کرد.

علت خیابان نامیدن شیخ محمد، سکونت وی در محله بزرگ قدیمی و معروف به نام «خیبان» بوده است که از زمان افشاریه، صفویه و قاجاریه به این نام شهرت داشته است. اصلی ترین و معروف ترین گذر این کوچه «خیابان» نام داشت که گذرگاهی طولانی بود و چهره های مبارزی چون باقرخان رفیق ستارخان در این خیابان زندگی می کردند.

نماینده مردم تبریز در مجلس دوم پس از انقلاب 1917 روسیه و سرنگونی تزارها و پیروزی بلشویک ها در این کشور، روزنامه تجدد ارگان حزب دمکرات را در فروردین 1296 منتشر می کند. تزارهای ایران فضای سیاسی ایران را در اواخر دهه 1290 و تمایل شیخ به افزایش فعالیت های سیاسی باز کرده است، به همین دلیل در اواخر مرداد 1296 از سوی اعضای حزب دمکرات به عنوان رهبر سیاسی حزب انتخاب شد.

شيخ شاين

شیخ خیابانی دو بار ازدواج کرد که حاصل آن چهار پسر و دو دختر به نام‌های محمود، حسن، هاشم، محمد، فاطمه و ربابه است.

محمد در سال 1259 بین حاج عبدالحمید و رقیه سلطان در منطقه خامنه شهرستان شبستر به دنیا آمد. پدرش صاحب یک تجارت در پتروفسکی، پایتخت جمهوری داغستان بود.

محمد کیست؟

قوای قزاق به درخواست سرهنگ روس بر ضد مجاهدین تبریز قیام کردند یا آنها را خلع سلاح کردند یا گلویشان را بریدند و اداره تبریز را از اشغال مجاهدین رها کردند. قزاق ها به خانه شیخ در تبریز هجوم بردند، اما با اطلاع به موقع شیخ، نقشه دستگیری وی خنثی شد. شیخ خیابانی از طریق حیاط خلوت به خانه همسایه خود شیخ حسنعلی میانجی پناه برد، اما قزاق های قاجار روز بعد مخفیگاه شیخ را یافتند و رهبر آنها اسماعیل قزاق در 21 شهریور 1299 چندین گلوله به شیخ شلیک کرد. و جسد بی جانش را به مقر می کشاند. فرماندهی والی آذربایجان را منتقل کرد و بدون هیچ تشریفاتی در قبرستان امامزاده سید حمزه تبریز به خاک سپرد.

شیخ خیابانی پس از دستور محمدعلی شاه قاجار در دوم تیر 1287 برای بمباران ساختمان مجلس شورای ملی و اجرای این فرمان توسط تیپ قزاق روسیه به فرماندهی سرهنگ ولادیمیر لیاخوف و کشته، دستگیر و تبعید از مشروطه خواهان انقلابی، آزادیخواهان. مشروطه خواه تبریز پیوست.

هزینه هایی که دولت روسیه برای عملیات نظامی در خاک ایران متحمل می شود باید توسط ایران پرداخت شود.

شیخ محمد خیابانی 29 ساله در 24 آبان 1391 نماینده مردم تبریز بود و به مجلس دوم رفت. وی در این مجلس به عنوان رهبر و رهبر معنوی حزب دمکرات نقش موثر و برجسته ای در حمایت از نمایندگان مستقل در برابر ارتدوکسی روسیه و اولتیماتوم روسیه یافت.

منابع:

روس‌های تزاری در اولتیماتوم خود به صدراعظم وقت ایران تأکید کردند: «دولت ایران باید آقای شوستر، خزانه‌دار و آقای لکوفر را از سمت‌های خود برکنار کند.

پس از پایان تحصیلات به همراه پدرش به پتروفسکی رفت و در فروشگاه او مشغول به کار شد، اما محمد علاقه چندانی به تجارت نداشت، به همین دلیل بیش از چند ماه نتوانست پدر را همراهی کند و به تبریز بازگردانده می شود.

پس از این حادثه تلخ، مشروطه خواهان فراری در شهرهای مختلف از جمله گیلان، اصفهان و تبریز، نیروهای از دست رفته خود را بازسازی کردند و با شکست ارتش دولت مرکزی، تصمیم گرفتند تهران را از شر پایتخت محمدعلی شاه و افسرانش خلاص کنند. دوره شورای ملی

رحیم نیکبخت، دانشکده تاریخ، دانشگاه تبریز، مصاحبه، خبرگزاری تبریز بیدار، 18 فروردین 1395

شکست ایران از روسیه در جنگ طولانی دوم با روسیه و تعیین ضرب الاجل و اولتیماتوم روسیه برای تخلیه هر چه سریعتر مناطق از دست رفته قفقاز توسط دولت ایران، شیخ شیخ خیابانی را بر آن داشت تا در برابر این خواسته شدید تزارهای روسیه مقاومت کند. . .

شیخ خیابانی از معاصران آیت الله سید حسن طباطبایی زواره معروف به آیت الله مدرس بود. شیخ در دوره دوم مجلس شورای ملی نماینده مردم تبریز بود و آیت الله اصفهانی به نمایندگی از علما و مراجع تقلید در این مجلس نظارت بر مصوبات و اجرای آن با شرع مقدس داشتند.

به همین منظور تعدادی از قزاق های آموزش دیده را به تبریز فرستاد، اما شیخ به زودی متوجه فریب نخست وزیری شد و بر ضد دولت قیام کرد و ظرف دو روز ادارات دولتی تبریز را تصرف کرد. زمانی که مهدی قلی خان نتوانست با مذاکره شیخ را متقاعد کند که به قیام خاتمه دهد، با رهبر تبریز قزاقستان، سرهنگ روس، متحد شد و نقشه ترور شیخ تبریزی را انجام داد. شیخ که هرگز تصور نمی کرد مخبرالسلطنه که از مخالفان قرارداد 1919 بود، از پشت به او خنجر بزند، فریب مهدی قلی خان را خورد.

منشا قیام

امیرخیزی، قیام آذربایجان و ستارخان تبریز، ص. 137

آیت الله سید حسین خامنه ای معروف به سید حسین پیشنماز از علمای معروف تبریز که در مسجد اعظم پیشنماز بود با محمد جوان آشنا شد و همین شناخت زمینه را برای اولین ازدواج محمد با خیرالنساء فراهم کرد. دختر این فقیه تبریزی. پس از این وصلت، خیابانی در مسجد اعظم تبریز هر از چند گاهی به جای پدر آن زن نماز جماعت می خواند که باعث شهرت او بیشتر می شد.