قانون ادغام صندوق های بازنشستگی با اعتراض جدی اعضای صندوق های بازنشستگی بنگاه های صنعتی مواجه شد. بازنشستگان این صندوق ها می گویند این ادغام ها منجر به ورشکستگی وجوهی می شود که از پس انداز این اعضا در دوران خدمتشان پس انداز شده است.
توصیه همتی برای اقدام فوری دولت ریاست جمهوری
ترس از ورشکستگی پس از ادغام این چالش بزرگ برای بازنشستگانی است که پس از سه دهه پرداخت حقوق بازنشستگی، اکنون که بازنشستگی آنها در راه است با ادغام به دستور دولت روبرو هستند. سرنوشت تلخ صندوق بازنشستگی هما با 12 هزار مستمری بگیر و مستمری بگیر پس از ادغام با صندوق بازنشستگی کشوری اکنون کابوس تلخ سایر صندوق ها مانند شرکت ملی مس ایران است.
اتفاقی که باعث شد تقریبا هر چند روز یک بار شاهد تجمعات اعتراضی استان های جنوبی در کرمان و تهران باشیم. جمعیتی که می گویند پس از چندین دهه پرداخت مستمری، واگذاری وجوه خود از نهادهای مستقل اقتصادی خصوصی به بخش دولتی، روزهای تعطیل خود را به خطر می اندازد.
چالش بزرگ یکپارچه سازی صندوق های بازنشستگی از کجا می آید؟
صندوق‌های بازنشستگی و پرداخت‌های بازنشستگی، این یکی از بزرگترین چالش‌های کشور در دهه آینده است. با رسیدن جمعیت متولدین دهه 50 و 60 به مرز بازنشستگی، به دلیل رشد منفی جمعیت کشور، نسبت تعداد نیروهای شاغل و مولد به بازنشستگان روند نزولی وحشتناکی را آغاز کرده است. به عبارت دیگر بخش زیادی از درآمد عمومی باید صرف پرداخت دستمزد نیروهایی شود که در چرخه بهره وری نیستند.
این چالشی است که کشوری مانند ژاپن از سر گذرانده است و برای آنها یا بسیاری از کشورهای اروپایی، از آلمان گرفته تا اسکاندیناوی، با اقتصاد قوی‌تر و گاهی جمعیت کمتر، چالش بزرگی بوده است.
در ایران، از اواسط دهه 1990، در میان همه گزینه‌های موجود، قانون‌گذاران به دنبال ادغام صندوق‌های بازنشستگی کوچک برای مقابله با این چالش بوده‌اند. این به معنای گسترش صندوق های تامین اجتماعی و بازنشستگی کشوری است. اگرچه این دو چالش بزرگ در این زمینه هستند، اما هرگز راه حل دقیقی برای آن طراحی نکرده اند. اولی چالش قانونی برای تصاحب شرکت‌های خصوصی توسط دولت، و دوم چالش بزرگ فربه‌کردن نقش اجرایی دولت و اساسا قرار دادن همان موسسات بازنشستگی بزرگ دولتی در آستانه ورشکستگی.
در اوایل دهه 1400 است که گفته می شود: «بر اساس برخی آمارها، سازمان تامین اجتماعی در سال 1397 دارای 14.3 میلیون بیمه شده اولیه و 4 میلیون بازنشسته بوده است، بنابراین ضریب حمایتی این سازمان 3.6 است که نزدیک به حداقل است. نسبت حمایت در صورت عدم ورشکستگی یک سازمان بیمه گر. صندوق بازنشستگی کشوری در سال 2018 یک میلیون بیمه‌گر اصلی (کارگر فرانشیز) و 1.6 میلیون بازنشسته داشت. بنابراین نسبت حمایتی این صندوق در سال جاری 0.64 است که نشان دهنده وضعیت فوق بحرانی آن است.» این وضعیت در سال گذشته بحرانی تر شده است!
انتقال صندوق بازنشستگی از شرکت هما چه شد؟
تقریباً از سال 1400 می گذرد که شرکت بازنشستگی جامعه هما با 12 هزار مستمری بگیر و مستمری بگیر و وجوه آن به صندوق بازنشستگی کشوری تحویل داده شده است، در حالی که بیش از 100 شکایت در دادگاه اداری مطرح شده است. از سال 1398 بود که قانون ادغام صندوق های بازنشستگی با جدیت بیشتری در دستور کار دولت قرار گرفت. اما این واگذاری نه تنها باعث بهبود شرایط بازنشستگان هما نشد، بلکه بر میزان زیان انباشته این شرکت واگذار شده افزود. در حالی که اعضای این صندوق بر این نکته تاکید داشته اند که این شرکت خصوصی می تواند طبق قانون با تصاحب و سپرده گذاری بخشی از شرکت های شرکت ملی هما مانند شرکت های باربری و یا هتل های تحت مدیریت به سودآوری دست یابد. چابک و بدون ادغام در یک شرکت بزرگتر که چالش هایی دارد. الگویی که در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد. اما آنها ادغام شدند و یک آزمایش ناموفق داشتند. تجربه ای که قبل از اجرای این طرح یکی از چالش های تیم قانونگذاری بود.
به عنوان مثال در سال 1398 ولی اسماعیلی یکی از طراحان این پروژه در گفت و گو با خبرگزاری خانه ملت گفت: یکی از دغدغه های اصلی ما در این واگذاری ها سرنوشت دارایی های این شرکت ها است. نتیجه سال ها سوء مدیریت اعضای صندوق ها، دغدغه ای که در نهایت راه حل روشنی برای آن یافت نشد!
تظاهرات از نفتکش ها به پلیس!
در ماه های اخیر موج جدیدی از فشارهای دولتی برای واگذاری صندوق های بازنشستگی شرکت های ملی نفت و صنایع مس ایران آغاز شده است. در حالی که سهامداران این دو شرکت مخالف این واگذاری ها هستند، این دو گروه توانستند با اخذ احکام از دیوان عدالت اداری به تصمیم دولت اعتراض کنند. حسین مظفر، عضو مجلس خبرگان مجمع سهامداران شرکت ملی نفت، حدود یک سال پیش گفته بود که برای حفظ استقلال صندوق های بازنشستگی و جلوگیری از ادغام این شرکت ها تلاش می کنم.
بازنشستگان شرکت مس نیز این چالش را دارند با این تفاوت که بین وضعیت صندوق مس و صندوق نفت تفاوت های قانونی وجود دارد.
آنها در ماه های اخیر اعتراض شدید خود را به تصمیم ادغام شرکت خود با تجمعاتی در شهرهای رفسنجان، کرمان و مقابل شورای اسلامی نشان داده اند. آنها هم مثل نفتی ها می گویند که با این انتقال قدرت، صندوق هایی که بیش از 3 دهه از فعالیت خود را در صندوق سرمایه گذاری کرده اند، به چالش بزرگی کشیده می شوند و وقتی این صندوق ها با بحران های شدید مالی مواجه نشوند. وجوه عمومی، تصمیم به مصادره دارایی های قانونی آنها یک رویه غیرقانونی است، آنها این را می دانند.
احکام اخیر دیوان عدالت اداری برای صندوق های نفت و مس و انتقادات نمایندگان اقتصادی و اجتماعی مجلس از جمله محمدرضا پورابراهیمی و محمدمهدی زاهدی از تصمیم ادغام این صندوق ها نشان از چالش حقوقی پیش روی این صندوق ها دارد. دولت وجوه این بازنشستگان را تصاحب کند. بازنشستگانی که از آینده زندگی خود می ترسند هر روز آنها را به تجمعات اعتراضی در گوشه ای از کشور می آورند.
این چالش از سوی بازنشستگان شرکت مس نیز مطرح شده و طی چند ماه گذشته اعتراض شدید خود را به تصمیم ادغام شرکت خود با تجمعاتی در شهرهای رفسنجان، کرمان و شورای اسلامی شهر به نمایش گذاشته اند. آنها هم مثل نفتی ها می گویند که با این انتقال قدرت، صندوق هایی که بیش از 3 دهه از فعالیت خود را در صندوق سرمایه گذاری کرده اند، به چالش بزرگی کشیده می شوند و وقتی این صندوق ها با بحران های شدید مالی مواجه نشوند. وجوه عمومی، تصمیم به مصادره دارایی های قانونی آنها یک رویه غیرقانونی است، آنها این را می دانند.
احکام اخیر دیوان عدالت اداری برای صندوق های نفت و مس و انتقادات نمایندگان اقتصادی و اجتماعی مجلس از جمله محمدرضا پورابراهیمی و محمدمهدی زاهدی از تصمیم ادغام این صندوق ها نشان از چالش حقوقی پیش روی این صندوق ها دارد. دولت وجوه این بازنشستگان را تصاحب کند. بازنشستگانی که از آینده زندگی خود می ترسند هر روز آنها را به تجمعات اعتراضی در گوشه ای از کشور می آورند.
