در میان روش‌های بی‌شماری که گونه‌ها در قلمرو حیوانات برای جذب جفت استفاده می‌کنند، پرندگان رنگارنگ دارند، حشرات موسیقی می‌سازند، زنبورها می‌رقصند، کرم‌های درخشنده از نور استفاده می‌کنند، و ماهی‌های بادکنکی دایره‌های هندسی روی بستر دریا می‌سازند، هیچ یک از مناظر پروانه بلا عجیب نیستند.
طبق یک مطالعه جدید، به نظر می رسد پروانه بلا (Utetheisa ornatrix) برای استفاده از سموم خاص گیاهی تکامل یافته است، در حالی که یک کاترپیلار نه تنها از خود، و بعداً از تخم هایش در برابر شکارچیان، بلکه از جفت های احتمالی محافظت می کند.
برگ ها و دانه های گیاه مار زنگی مملو از نوع خاصی از سم با طعم تلخ به نام آلکالوئیدهای پیرولیزیدین است. مار زنگی تا حد زیادی توسط علوفه جویان اجتناب می شود، اما این گیاه منبع غذایی مورد علاقه پروانه های بلا است.
این پروانه رنگارنگ نه تنها در برابر این سم که عامل اصلی مرگ و میر ناشی از مسمومیت در دام است، مصون است، بلکه می تواند در واقع این سم را متابولیزه کرده و از آن برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند.
پروانه های بلا در بیشتر مناطق شرقی آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی و دریای کارائیب یافت می شوند و الگوهای فعالیت روزانه را نشان می دهند. برخلاف بسیاری از گونه‌های شب‌زی که برای پنهان شدن از شکارچیان به تاریکی متکی هستند، پروانه‌های بلا عمدا حضور خود را نشان می‌دهند.
آنها با رنگ های روشن و پر جنب و جوش مانند رز، مروارید، عقیق و فلس های زرد گوگردی بر روی بال های خود آراسته شده اند و به طرز قابل توجهی خودنمایی می کنند. آنها به راحتی از راه دور توجه پرندگان و حشرات گوشتخوار را به خود جلب می کنند. هر شکارچی که اقدام به شکار پروانه بلا کند به سرعت متوجه اشتباه خود می شود.
آندری سوراکوف، یکی از نویسندگان این مطالعه می گوید: «عنکبوت های موزی آنها را از تارهایشان جدا می کند. هنگامی که آنها به شبکه می افتند، مایعی کف آلود با طعم بد و تقریباً تماماً از آلکالوئیدها تولید می کنند. او همچنین خاطرنشان می کند که عنکبوت ها و پرندگان به عنوان شکارچیان معمولی شب پره ها برای جلوگیری از مواجهه با این پروانه سمی دست به هر کاری می زنند.
چگونه پروانه های بلا از زهر برای جذب جفت استفاده می کنند
هنگامی که ماده های بلا آماده جفت گیری می شوند، ابری از آلکالوئیدهای موجود در هوا را که از گیاهانی که به عنوان حشره کش استفاده می کردند به دست می آورند، آزاد می کنند. پروانه های نر که جذب این بو شده اند به ماده نزدیک می شوند و در مراسمی کوتاه اما پیچیده شرکت می کنند.
در طول این مراسم، آنها به آرامی سر ماده را با دو ساختار کرکی و جمع شونده شبیه به قاصدک لمس می کنند. هر زنجیره از این ساختارها حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین است.
اگر ماده آلکالوئید نر را از نظر کمی و کیفی کافی بداند جفت می شود. پس از جفت گیری، نر مخلوطی از آلکالوئیدهای اضافی باقی می گذارد. ماده از این ترکیبات برای آغشته کردن تخم‌های حاصل به سم استفاده می‌کند.
چنین محافظتی از تخم در میان حشرات غیر معمول است. این روش که اولین بار در سال 1989 مشاهده شد، تنها نمونه شناخته شده پروانه ای است که از منابع شیمیایی بدن خود برای پوشاندن تخم هایش با سم استفاده می کند.
این مطالعه در مجله PNAS منتشر شده است.
رکنا نیوز
