به گفته اعضای هیات علمی دانشگاه تهران، با کاهش سطح امنیت آب و تشدید تنش های مرتبط با آب، نیاز به دسترسی آسان تر به اطلاعات آب و محیط زیست تشدید می شود. حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی مستلزم مشارکت همگان است و بدون دسترسی به اطلاعات و شفافیت در فرآیندهای تصمیم گیری، ایجاد هم افزایی بین ظرفیت های کارشناسی، نهادی و عمومی غیرممکن است.
به گزارش ای بی اس نیوز، تمایل دستگاه‌های دولتی به جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات و محرمانه نگه داشتن بخشی از آن، آفتی است که در دهه‌های اخیر گریبان بخش آب و محیط زیست را گرفته است. این آفت مانند همه مشکلاتی که بخش آب را تحت تاثیر قرار می دهد، در طول زمان فراز و نشیب های خود را داشته است، اما در سال های اخیر این بیماری تشدید شده و به حدی رسیده است که حتی پایان نامه های کارشناسی ارشد و دانشجویان رشته های مرتبط با مهندسی آب و محیط زیست در دانشگاه ها را در بر می گیرد. همچنین بر استفاده از داده های حوضه های آبخیز در کشورهای دیگر تمرکز دارد. این روند نقش کلیدی دسترسی آسان به داده ها و اطلاعات را در تقویت روابط صنعت و دانشگاه در حوزه آب و محیط زیست نشان می دهد.
بنفشه زهرایی، از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران در یادداشتی که در اختیار ای بی اس نیوز قرار داده است، گفت: حملات سایبری به پایگاه‌های اطلاعاتی و تغییر ساختار نهادی حوزه آب مهمترین دلایلی بود که مدیران بخش آب دولتی به آن اشاره کردند. برای محدود کردن دسترسی به پایگاه های داده خاص طبیعی است که انتظار می رفت با تقویت پایگاه های اطلاعاتی و امنیت اطلاعات و گذار از هرج و مرج در ساختار نهادی آب دولتی در پایان دولت دوازدهم، سطح دسترسی حداقل به سطح قبل از محدودیت ها بازگردد. اما تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که نظام حاکمیتی کشور به ایجاد محدودیت‌ها می‌چسبد و حتی پس از رفع عوامل این محدودیت‌ها، احساس امنیت بیشتری در فضای محدودیت دسترسی کاربران پیدا می‌کند که مایل به حفظ آن است.
در حوزه آب و محیط زیست این محدودیت ها می تواند عواقب بسیار زیانباری برای کشور داشته باشد. در حال حاضر عدم شفافیت در فرآیندهای حاکم بر انتشار داده ها و اطلاعات و برنامه ریزی منابع آبی کشور به حدی رسیده است که حتی تبادل اطلاعات لازم برای برنامه ریزی های کلان مانند تدوین هفتمین توسعه این طرح به طور موثر انجام نمی شود و گاهی اوقات موضوع شکایات نهادهای فرابخشی مانند سازمان حفاظت از محیط زیست است. محیط زیست کشور و سازمان برنامه و بودجه کشور نیز شامل می شود. فرآیندهایی مانند تدوین برنامه های توسعه از جدول زمانی خاص خود تبعیت می کند و اگر اطلاعات لازم به عنوان مبنای تدوین بندهای برنامه قرار نگیرد، فرصت پنج ساله برای تصمیم گیری صحیح از دست می رود.
با کاهش سطح امنیت آب و تشدید تنش های مرتبط با آب، نیاز به دسترسی آسان تر به اطلاعات آب و محیط زیست تشدید می شود. حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی مستلزم مشارکت همگان است و بدون دسترسی به اطلاعات و شفافیت در فرآیندهای تصمیم گیری، ایجاد هم افزایی بین ظرفیت های کارشناسی، نهادی و عمومی غیرممکن است.
علاوه بر موارد ذکر شده، مشخص نیست که دولت ها تا چه اندازه قدرت تصمیم گیری برای حراج منابع طبیعی یک کشور را بدون مشورت با مردم دارند. به عنوان مثال در حال حاضر پروژه های بسیار بزرگ شیرین سازی آب دریا و انتقال آن به فلات مرکزی و برداشت از آب های عمیق در حال مطالعه و اجراست و در این طرح ها انرژی های تجدید ناپذیر و منابع آبی کشور مصرف می شود. تولید اطلاعات و گزارشات از این طرح ها کاملاً حداقلی بوده و در مواردی مانند آب های عمیق محرمانه طبقه بندی می شود که این امر باعث شده است که عموم مردم، متخصصان و فعالان حوزه آب و محیط زیست نتوانند به طور موثر مطالعه و اجرا کنند. این پروژه ها به ایفای نقش به عنوان یک فعال محیط زیست فکر کنید.
برای نشان دادن اینکه چگونه جریان ضعیف اطلاعات می تواند فرآیندهای تصمیم گیری را مختل کند، سوالاتی را از ابتدایی ترین داده های مربوط به برنامه ریزی کلان آب کشور مطرح کردم. سیاستگذاران، قانونگذاران و دولتمردان می توانند با پاسخ به این سؤالات، احترام آنها را به شرایط امنیت آبی کشور بسنجند. کسانی که پاسخ این سوالات را نمی دانند اطلاعات کافی برای تصمیم گیری، تصمیم گیری و تنظیم ندارند:
تفاوت بین برداشت و مصرف آب چیست؟
حجم جمع آوری و مصرف آب سالانه در بخش های شرب، صنعت و کشاورزی چقدر است؟
آب قابل برنامه ریزی چیست و حجم آن برای بخش های مختلف مصرف کننده آب و همچنین محیط زیست چقدر است؟
آب قابل برنامه ریزی برای دستیابی به چه اهداف اصلی محاسبه می شود؟
مصرف آب اضافی بخش های مختلف نسبت به آب قابل برنامه ریزی چقدر است؟
مجوز مصرف آب چیست؟
چه تعداد از بهره برداران آب های سطحی دارای مجوز بهره برداری معتبر هستند؟
چه تعداد از بهره برداران آب زیرزمینی دارای مجوز بهره برداری معتبر هستند؟
تفاوت بین منابع آب تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر چیست؟
سهم منابع آبهای سطحی تجدیدپذیر و منابع آبهای زیرزمینی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر در ایران چقدر است؟
تاکنون چه مقدار از منابع آب زیرزمینی تجدیدناپذیر ایران دارای بخش های پر مصرف آب بوده و چه میزان از این منابع باقی مانده است؟
رابطه بین فرونشست زمین و مصرف آب زیرزمینی چیست؟
چه میزان از ظرفیت کل آبخوان کشور بر اثر فرونشست تاکنون از بین رفته است؟
روند کلی تغییرات کیفیت آب در سفره های رو به کاهش کشور چگونه بوده است؟
چه میزان از جمعیت کشور برای تامین آب آشامیدنی به منابع آبی ناپایدار وابسته هستند؟
سهم اشتغال و ارزش افزوده بخش های مختلف مصرف کننده آب چقدر است؟
تغییر اقلیم چه سهمی در کاهش منابع آب های تجدیدپذیر سطحی و زیرزمینی ایران دارد؟
چقدر آب مجازی معادل واردات استراتژیک مواد غذایی ایران است؟
چقدر آب مجازی معادل صادرات محصولات کشاورزی ایران است؟
چه میزان از آب مصرفی کشور به تولید هر یک از محصولات غذایی استراتژیک ایران اختصاص یافت؟
ایران تا چه اندازه آب های سطحی و زیرزمینی خود را با کشورهای همسایه خود مبادله می کند و در سال های اخیر چگونه تغییر کرده است؟
انتهای پیام
