اخطار مالیاتی اتاق بازرگانی ایران

نسبت تشکیل سرمایه ثابت به تولید ناخالص داخلی در کشورهای دارای سیستم مالیات بر درآمد ثابت 25.1 درصد، در کشورهای دارای مالیات بر درآمد دوگانه 24.15 درصد و در کشورهای دارای مالیات بر درآمد کامل 19.9 درصد است. این بدان معناست که با ثابت بودن سایر موارد، اعمال نرخ های مالیاتی پایین تر بر درآمد سرمایه در کشورهای دارای سیستم مالیات بر درآمد دوگانه منجر به تجربه نسبت سرمایه گذاری به تولید ناخالص داخلی بالاتر شده است.

بر اساس سیستم مالیات بر درآمد کل، مالیات قابل پرداخت بر اساس مجموع کل درآمد به دست آمده است. در نسخه خالص این سیستم مالیاتی، اصل بر این است که از کل درآمد با نرخ های تصاعدی مالیات گرفته می شود. این در حالی است که در نظام مالیات مضاعف، هر درآمد بر اساس مقیاس مالیاتی مختص این درآمد مشمول مالیات خواهد بود.

در این سیستم درآمد به دو جزء «درآمد سرمایه» و «درآمد نیروی کار» تقسیم می‌شود و درآمد سرمایه با نرخ ثابت و درآمد نیروی کار با نرخ تصاعدی مشمول مالیات می‌شود. نرخ مالیات ثابت بر درآمد سرمایه اغلب برابر با کمترین نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار است. در سیستم مالیات بر درآمد ثابت، همه انواع درآمد با نرخ مالیات ثابت مشمول مالیات می‌شوند، یعنی بر درآمد نیروی کار و سرمایه با نرخ یکسان مالیات می‌شوند.

به طور کلی، سه نوع سیستم مالیات بر درآمد شخصی در اکثر کشورها اجرا می شود: «سیستم مالیات بر درآمد کل»، «سیستم مالیات بر درآمد مضاعف» و «نظام مالیات بر درآمد مضاعف» «مالیات بر درآمد ثابت». انتخاب هر یک از این سه نوع مختلف پیامدهای متفاوتی برای عدالت و کارایی نظام مالیاتی خواهد داشت.

اگرچه در کشورهای توسعه یافته بیش از 34 درصد از درآمد مالیاتی به مالیات بر درآمد افراد اختصاص دارد، اما در ایران روند ثابتی در حدود 13 درصد دارد. سهم پایین مالیات بر درآمد افراد در ایران عمدتاً به دلیل کمبود آمار و اطلاعات تجاری، عدم اجرای نظام مالیات بر درآمد افراد و وجود معافیت‌های قابل توجه از پایه مالیاتی است که حفظ آن می‌تواند منجر به «تضعیف ادراک» شود. عدالت مالیاتی» و «گسترش نابرابری ها».

هر سه سیستم دارای مزایا و معایبی هستند که در این گزارش به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است. مالیات بر درآمد شخصی مانند هر پایه مالیاتی دیگری بر رفتار افراد تأثیر می گذارد و تصمیمات مربوط به عرضه نیروی کار و پس انداز افراد را تحت الشعاع قرار می دهد. بر اساس نتایج تجربی، اعمال مالیات بر درآمد نیروی کار هزینه کارایی قابل توجهی ندارد، اما اعمال مالیات بر درآمد سرمایه ممکن است به دلیل امکان خروج سرمایه، هزینه کارایی قابل توجهی را به سیستم اقتصادی تحمیل کند و به مرور زمان تاثیرات منفی بر رشد بلندمدت اقتصادی کشور خواهد داشت. از سوی دیگر، حامیان نظام مالیات بر درآمد ثابت معتقدند که سیستم مذکور بسیار ساده تر از دو سیستم رقیب است.

مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی ایران در جدیدترین گزارش خود به بررسی نظام مالیاتی ایران و لزوم توجه به عدالت مالیاتی در این زمینه پرداخته است.

مرکز تحقیقات اتاق بازرگانی ایران در گزارشی به ارائه مروری بر سیستم های مالیات بر درآمد شخصی (PIT) و بررسی تجربیات کشورها پرداخت. مالیات بر درآمد شخصی مهمترین پایه مالیاتی هر نظام مالیاتی از نقطه نظر دستیابی به اهداف عدالت و بازتوزیع درآمد است.

هدف این گزارش بررسی چند سوال است: 1) چه اصولی باید در طراحی سیستم مالیات بر درآمد شخصی مد نظر قرار گیرد. 2) مولفه ها و ویژگی های سه نوع سیستم مالیات بر درآمد چیست و 3) کشورهای مجری کدام سیستم ها را انتخاب کرده اند و برخی از قوانین کلی را می توان از رفتار مالیاتی در 126 کشور مورد مطالعه استخراج کرد؟