یادداشت ها | چالش ورود مجدد گاز مایع به سبد سوخت خودرو

خبرگزاری ای بی اس نیوز – ورود سوخت های جایگزین به سیستم حمل و نقل جهانی با رعایت استانداردها و نکات ایمنی همواره از منظر اقتصادی و زیست محیطی مورد توجه بوده است. تصمیمات دولت های مختلف کشورمان تاکنون نشان داده است که اقتصاد تامین انرژی همواره بر سایر جنبه های آن پیشی گرفته است.

اگرچه تنوع ذخایر غنی انرژی ایران، انتخاب و تعیین سبد سوخت کشور در بخش حمل و نقل را برای سیاستگذاران این حوزه بهتر از سایر کشورها کرده است، اما شرایط سیاسی، تخصیص نامتعارف یارانه سوخت، افزایش مصرف سوخت. به خصوص بنزین و عدم برنامه ریزی. تصمیم گیری های بلندمدت و موقت باعث شده است که سیاست گذاران این حوزه تنها با در نظر گرفتن شرایط فعلی سبد سوخت کشور تصمیم گیری کنند.

علیرغم اینکه در سند تامین انرژی در بخش حمل و نقل کشور تا سال 1420، گاز مایع (LPG) از سبد سوخت خودروهای کشور حذف شد و عرضه LPG صرفاً برای مصارف پخت و پز و گرمایش خانگی تعیین شد. در لایحه بودجه سال 1400 مصوبه ای برای تصویب به نمایندگان شورای اسلامی ارائه شد که بر اساس آن ال پی جی به سبد انرژی کشور اضافه می شود.

در ادامه، هدف از اجرای این طرح توسط اعضای شورای اسلامی و پیشینه LPG و گاز طبیعی فشرده (CNG) و نظرات موافقان و مخالفان و همچنین خطرات ناشی از استفاده از این محصولات در سوخت خودرو و نتایج آن ارائه شده است.

هدف بازگشت به مدرسه LPG در سبد سوخت خودروها

پس از تصویب قانون بودجه سال 1400، طرحی به شورای اسلامی ارائه شد که بر اساس آن از دولت خواسته شد که LPG را دوباره به سبد سوخت خودروها بازگرداند. مجریان این طرح با هدف تغییر سیاست سبد سوخت کشور و اجرای تکلیف ایجاد شده در قانون بودجه 1401، آیین نامه نحوه اجرا را با هدف ایجاد بسترهای لازم برای اجرای بهینه و نظارت بهتر بر تحقق اهداف، اجرا کردند. و توزیع صحیح گاز مایع و رفع مشکلاتی از قبیل عرضه خارج از شبکه، فروش بالا و استفاده غیرمجاز از آن، تامین سوخت به متقاضیان به صورت سیستمی و جلوگیری از توزیع و حمل غیر استاندارد این سوخت و کاهش خطرات آن.

آنها همچنین معتقدند که این مصوبه ضمن برجسته کردن نقش مصرف گاز چه در قالب CNG و چه LPG، منجر به کاهش و مدیریت مصرف بنزین در بخش حمل و نقل خواهد شد. این در حالی است که طبق آمار سازمان حمل و نقل عمومی، تمامی تاکسی های شهری، تاکسی های دوگانه سوز CNG هستند و استفاده از سوخت LPG در اتوبوس های شهری تنها به لطف تولید اتوبوس های گازسوز توسط خودروسازان امکان پذیر است.

سابقه استفاده LPG در خودروهای کشور

پس از جنگ تحمیلی در دهه 70، دولت دستور تعویض و استفاده از گاز مایع به جای بنزین در برخی خودروهای دولتی و شخصی را به منظور تامین سوخت و کمک به سیستم حمل و نقل تعدادی از شهرهای کشور صادر کرد. بر این اساس تعدادی پمپ بنزین برای این خودروها ایجاد شده است.

اگرچه LPG با موتورهای بنزینی خودروها سازگاری نسبی دارد و تا حدودی مشکل تامین سوخت دولت را کاهش می دهد، اما کمبود منابع تامین ال پی جی و گرانی این سوخت و همچنین انفجار، آتش سوزی و استفاده گسترده از مخزن این خودروها برای نگهداری کالاهای ممنوعه از جمله مواد مخدر و غیرمجاز باعث شد که ادامه این طرح خیلی سریع از دستور کار دولت خارج شود. البته پروژه استفاده از CNG در سوخت خودرو که در اوایل دهه 1980 راه اندازی شد نیز بی تاثیر نبود.

سابقه استفاده CNG در خودروهای کشور

در راستای اجرای سیاست‌های راهبردی بلندمدت کشور در بخش انرژی و جایگزینی سوخت خودرو با CNG توسط دولت از سال ۱۳۷۹، مطالعات و بررسی‌های لازم برای بسترسازی و اجرای اقدامات لازم برای بهینه‌سازی سوخت کشور انجام شده است. عملکرد مصرف شامل تهیه و تدوین ضوابط، مقررات، استانداردها و آیین نامه های اجرایی برای ساماندهی مصرف سوخت. بازار سوخت و حرارت شامل ضوابط و استانداردهای ساخت تجهیزات، فرآیندها، دستگاه ها و دستگاه ها و تجهیزات انرژی بر است و از سال 1392 در کنار احداث جایگاه های سوخت CNG در شهرها و جاده های بین شهری، طرح دوگانه سوز برای خودروها در دو بخش سبک (CNG به جای بنزین) و سنگین (CNG به جای گازوئیل) اجرا شد. نتیجه این طرح مناسب و پایدار، موفقیت در کسب سهم 20 درصدی از سبد سوخت کشور است.

مزایا و معایب بازگشت به مدرسه LPG به سبد سوخت خودرو

خطرات توزیع و مصرف محصولات را مقایسه کنید LPG و CNG در سوخت خودرو

یکی از مهم ترین عناصری که در انتخاب و استفاده از سوخت های جایگزین مورد توجه قرار می گیرد، بحث ایمنی و احتمال بروز حوادث ناشی از آن است. بر این اساس، مقایسه ریسک از زنجیره توزیع تا مصرف هر یک از محصولات LPG و CNG را به طور جداگانه و مختصر بررسی می کنیم.

بحث

تنوع سبد سوخت ناوگان حمل و نقل با در نظر گرفتن شرایط تولید و امکانات، منابع، جنبه های اقتصادی، امنیتی و زیست محیطی مساعد برای ایجاد امنیت انرژی همواره مورد توجه کشورهای جهان بوده است. این چشم انداز در ترکیب با شرایط اداری و سیاسی ایران، دولت ها را به اتخاذ تصمیمات عجولانه و موقتی برای تامین سوخت برای سیستم حمل و نقل سوق داده است. این اقدامات اگرچه در کوتاه مدت مشکل موجود را حل کرد، اما در میان مدت و بلندمدت ناخواسته پیامدها و آسیب های جبران ناپذیری را بر جامعه تحمیل کرد.

وجود منابع مازاد برای یک محصول دلیل خوبی برای اجرای آن در یک طرح ملی نیست. تاثیر این مشکل به وضوح به عنوان یکی از دلایل شکست خودروهای LPG در دهه 70 مشهود است که در صورت عدم مطالعه زمینه و عوارض ممکن است تکرار شود.

استفاده از گاز مایع در برخی از کشورهای مذکور بدون توجه به شرایط سیاسی و قیمت سایر سوخت ها در این کشورها نمی تواند دلیلی برای انتخاب این سوخت برای کشورمان باشد. عدم ارائه آمار و اطلاعات مستند، مقالات و حتی گزارش‌های واقعی در خصوص توجیه منطقی طرح ال‌پی‌جی به سبد سوخت کشور، بار دیگر انتخاب نامناسب این سوخت را نمایان می‌کند.

تصادف این نوع خودروها و استفاده نادرست از مخازن بنزین از دیگر معضلاتی است که در صورت بی توجهی و اجرای این طرح خسارات جبران ناپذیری به جامعه وارد می کند.

با توجه به هزینه بسیار پایین تجهیزات سیستم LPG در مقایسه با CNG، با ادغام مجدد LPG در سبد سوخت خودرو، انتظار می رود که روند به سمت LPG افزایش یابد و سهم CNG به میزان قابل توجهی کاهش یابد. همچنین از آنجایی که تامین سوخت ال‌پی‌جی لزوماً از طریق جایگاه‌های بنزین انجام نمی‌شود، شاهد کمبود LPG در بخش مصرف داخلی و پیامدهای ناگوار در کشور خواهیم بود.

بنابراین مصوبه شورای عالی انرژی کشور در اسفندماه 1397 در سند تامین انرژی در حوزه حمل و نقل کشور مبنی بر حذف و عرضه LPG در سبد سوخت خودروها تا سقف 1420 به درستی اتخاذ شد. علیرغم دلایل فنی مستند و تجربیات تلخ گذشته و بدون صدور مصوبه ای مبنی بر افزودن سهم مشخص LPG به سبد سوخت کشور، نحوه اجرای این طرح و نحوه اجرای سهمیه LPG جای تأمل دارد. آیا در تعداد زیادی از شهرها به خودروها اختصاص داده شده است؟

* دکتر سید جمال الدین رضوی نسب – کارشناس انرژی

absnews