گوگرد؛ از کمک به کشاورزان تا اجتناب از خام فروشی

به گفته این روزنامه نگار خبرگزاری صداوسیمادر ابتدا هیچ کس به این فاجعه اهمیت نمی داد. مثل آتشی معمولی بود. خشکسالی دیگر؛ انقراض گونه دیگری؛ تا شهرها ویران شوند و همه درگیر این فاجعه باشند.

این سطرهای آغازین فیلم سرگردان است. این فیلم با محوریت گرمایش زمین و حرکت به سوی نابودی ساخته شده است.

امروزه بازار فیلم های آخرالزمانی بسیار محبوب شده است. هر کدام از آنها به نوعی نابودی زمین را به تصویر می کشند، اما چیزی که به واقعیت نزدیکتر است فیلم هایی است که گرم شدن تدریجی زمین را عامل اصلی نابودی آن نشان می دهد.

به گفته منصور دفتریان، رئیس انجمن مهندسی گاز ایران، گرمایش زمین در ایران بدتر از هر جای دیگری بوده است. زیرا میانگین افزایش دمای زمین در اثر پدیده گرم شدن حدود هفت دهم درجه است اما در ایران، سومالی و برخی مناطق دیگر افزایش دما به یک و نیم درجه سانتیگراد رسیده است.

وی در ادامه با بیان اینکه این گرمای زیاد باعث افزایش تبخیر آب و کاهش بارندگی می شود و کاهش بارندگی به معنای افزایش PH (ویژگی قلیایی) خاک های کشاورزی است و می گوید: زمانی که PH (مشخصه قلیایی) قلیایی) کشاورزی باشد. خاک های کشاورزی خاک افزایش می یابد، حدود 90 درصد از کود. مواد شیمیایی عمده از جمله نیتروژن، پتاسیم و فسفر توسط گیاه جذب نمی شوند. یعنی کشاورزان مزارع خود را کود می دهند، اما اکثریت کود جذب گیاه نمی شود و نیتروژن موجود در کود وارد سطح آب زیرزمینی می شود و آب آشامیدنی را آلوده می کند. بقایای پتاسیم و فسفر علاوه بر آلودگی آب آشامیدنی باعث سفت شدن خاک و کاهش برداشت می شود.

یکی از راه های مبارزه با این پدیده اصلاح خاک است. دکتریان درباره نحوه اصلاح خاک توضیح می دهد: برای بهبود شرایط خاک تصمیم گرفتیم با تولید اسید در زیر خاک، قلیایی بودن خاک را کاهش دهیم که به لطف تولید گوگرد زیاد در ایران امکان پذیر است.

گوگرد مصارف زیادی در صنعت کشور دارد که از جمله آنها می توان به اصلاح خاک اشاره کرد. از دیگر وظایف گوگرد می توان به تولید کودهای کشاورزی، نرم کننده رنگ، لاستیک، کودهای فسفاته، کودهای سولفات آمونیوم، آسفالت و بتن و بسیاری از مواد شیمیایی و معدنی و حتی در تولید برخی داروها اشاره کرد.

تولید روزانه 2 میلیون تن گوگرد در کشور

اما سوال اینجاست که چقدر گوگرد در کشور تولید می شود؟ مجیدچگانی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران مردادماه سال گذشته گفت: روزانه 2 میلیون تن گوگرد در کشور تولید می شود و حدود 80 درصد از این میزان بدون فرآوری صادر می شود. یعنی 80 درصد گوگرد تولیدی کشور با واگن و قطار باری به بند عباس منتقل می شود و از آنجا به صورت خام به کشورهای همسایه هند و چین فروخته می شود.

خام فروشی مواد معدنی یکی از آفت های اقتصاد ایران است. همانطور که وزیر نفت در فروردین 1401 به رئیس جمهور گفت: گوگرد به کشورهای همسایه فروخته شد و در آنجا ارزش افزوده شد، بعد سه برابر به ما برگرداندند. این مشکل منجر به برداشتن اولین گام ها برای فرآوری گوگرد برای مصارف صنعتی و کشاورزی و توقف خام فروشی آن در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس و اجرای طرح های صنعتی جدید در کنار این پالایشگاه شد.

افتتاح اولین مزرعه گوگرد کشور در کنار پالایشگاه شهید هاشمی نژاد اولین اقدام مهم برای جلوگیری از خام فروشی گوگرد بود. سید مجید منبتی، مدیرعامل سابق پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس در سال 1398 گفت: ساخت این پارک در سال 1395 در زمینی به مساحت 9 هکتار آغاز شد. در مرحله اول حدود سه هزار میلیارد ریال توسط بخش خصوصی هزینه شد. بخشي كه 150 نفر را نيز پشتيباني مي‌كند، اشتغال مستمر ايجاد مي‌كند.

وی با بیان اینکه ایران سیزدهمین تولیدکننده گوگرد در جهان است، گفت: این کارخانه توسط بخش خصوصی با هزینه ای بالغ بر 500 میلیارد ریال راه اندازی شد و ظرفیت تولید روزانه 400 تن گوگرد گرانول را دارد. بخشی از مصرف این محصول برای بخش کشاورزی است و همچنین برای بهبود ساختار خاک، ظرفیت جذب آب و کاهش شوری و pH خاک مناسب است.

گوگرد؛ کمک های کشاورزان

در حوزه کشاورزی اما مشکلات متعددی وجود دارد که بسیاری از آنها با استفاده از محصولات گوگردی حل شده است. یکی از این مشکلات حل شدن سریع اوره در آب است. سالانه حدود 2 میلیون تن کود شیمیایی مبتنی بر اوره در کشور مصرف می شود. این مشکل نیز با تولید اوره پوشش داده شده حل شد. این پوشش از گوگرد ساخته شده است. در حال حاضر ایران یکی از هفت کشور تولید کننده کود اوره پوشش داده شده در جهان است.

یکی دیگر از مشکلات کشاورزی ایران قلیایی بودن بیشتر خاک هاست. گوگرد یکی از چهار عنصر اصلی گیاهی است که علاوه بر خواص فراوان، باعث کاهش pH و در نتیجه افزایش جذب عناصر دیگر از خاک های قلیایی می شود. گوگرد را می توان به محصولات مختلفی تبدیل کرد که یکی از آنها کود گوگرد بنتونیت است که 75 درصد آن گوگرد و 25 درصد مابقی بنتونیت است. این کود مبتنی بر گوگرد به صورت سمپاشی یا گچ پاشی در درختان سایه دار استفاده می شود.

یکی از مهم ترین دغدغه های کشاورزان مبارزه با آفات است. سم پاشی در گذشته کمک زیادی به مبارزه با آفات کشاورزی می کرد، اما افزایش قیمت سموم، ورود بی رویه سموم غیرمجاز، اثرات آن بر انسان و محیط زیست، باغداران و کشاورزان را به سمت استفاده از روش های دیگر سوق داده است. یکی از این روش ها که عملکرد بسیار خوبی دارد، گوگردپاشی است.

اجتناب از فروش ناخالص؛ محور برنامه هفتم توسعه

مشکل مهم اینجاست که در حال حاضر تنها یک چهارم گوگرد کشور در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد تولید می شود که البته بزرگترین تولیدکننده گوگرد است. علاوه بر شرکت های پالایش گاز، پالایشگاه های نفت به ویژه در تهران، شیراز، تبریز، اراک، اصفهان، آبادان و بندرعباس. شرکت های پتروشیمی رازی و خارک نیز گوگرد تولید می کنند. از این نظر جلوگیری از خام فروشی گوگرد در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است.

این اهمیت باعث شد که پیشگیری از خام فروشی به عنوان برنامه در برنامه هفتم توسعه لحاظ شود. در بند (ب) ماده (48) برنامه هفتم توسعه، اقدامات گسترده ای به منظور جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش و رویکرد جهش اقتصادی به صورت آنلاین با توسعه و ارتقای نقش و جایگاه سازمان به وضوح تدارک دیده شده است. بخش معدن و صنایع معدنی در توسعه کشور.

دولت سیزدهم برای مقابله با خام فروشی اقدامات موثری انجام داد که افتتاح پارک گوگرد در کنار پالایشگاه شهید هاشمی نژاد نمونه ای از این اقدامات است.