سیدضیاء به دنبال دو هدف بود که فقط یک راه برای رسیدن به آنها داشت. من در نظر داشتم که یک دولت ملی قدرتمند بر اساس قدرت نظامی ملی ایجاد کنم و خودم نخست وزیر شوم و دیکتاتور شوم.»
ورود یک قزاق در زمان رضاخان به تهران، پایان 143 سال حکومت قاجاریه بود. قزاق ها با ورود به تهران دروازه های شهر را بستند و سفارتخانه ها را محاصره کردند.
رضاخان در این بیانیه نوشت: «من حکومت می کنم:
ماده ۷ – تا زمان تشکیل دولت کلیه ادارات و ادارات دولتی به استثنای اداره ارزق تعطیل می باشد – پست و تلفن نیز مشمول این تصمیم خواهند بود.
در پی تهدیدات سفیر انگلیس، احمدشاه در شامگاه 3 اسفند 1299 تصمیمات جداگانه ای را از رضاخان پهلوی و سیدضیاءالدین طباطبایی آغاز کرد.
ماده 5 – تجمعات در منازل و اماکن مختلف در معابر به طور کامل متوقف شده در صورتی که بیش از سه نفر با هم باشند به زور متفرق می شود.
الهی: سیدضیاء چاره ای جز انتخاب همان افسری که اخطار داده شده را ندارد.
سردار سپه در 8 اسفند 1299 در کابینه دوم سیدضیاءالدین طباطبایی به عنوان وزیر جنگ منصوب شد.
عاقلی، باقر، زندگینامه سیاستمداران و نظامیان معاصر ایران، تهران، انتشارات گفتار و علم، 1380، ش. 2، ص. 959-961
سیدضیاء: بله می گویند. تاریخ اخیر 300 ساله نشان داده و ثابت کرده است که انسان در حال از دست دادن دوستی با انگلیس است. اما دشمنی با بریتانیا انسان را ناپدید می کند. من به عنوان یک مرد عاقل تمام عمرم این دوستی را تحمل کردم اما نمی خواستم ناپدید شوم.
میرپنج رضاخان در ساعت 01:00 روز سه شنبه 3 اسفند 1390 به فرماندهی 2500 قزاق از همدان از جنوب شهر و از دروازه های شاه عبدالعظیم و قزوین وارد تهران شد. ژاندارمری بدون مقاومت تسلیم شد و پلیس پس از کمی مقاومت تسلیم شد.
او صبح روز بعد احکام را صادر کرد. رضاخان به فرماندهی کل قوا منصوب و «سردار سپه» و سیدضیاءالدین طباطبایی به نخست وزیری منصوب شدند.
همه وزرای کابینه سپهدار رشت به جز او دستگیر شدند. در همین زمان، ولیعهد احمدشاه و محمدحسن میرزا به کاخ فرح آباد گریختند و سپهدار رشتی نخست وزیر به سفارت انگلیس در تهران پناه برد.
ماده 4 – کلیه روزنامه ها – روزنامه ها تا تشکیل دولت و طبق مصوبه و مجوزی که متعاقباً ابلاغ می شود متوقف می شوند.
ماده 8 – کسانی که از اطاعت از مواد فوق امتناع کنند به دادگاه نظامی معرفی و به اشد مجازات محکوم خواهند شد.
مرد اول کودتا از همان خانه پدری در آبهای انقلاب مشروطه غوطه ور است، حتی اگر اقداماتش پس از کودتا با اهداف انقلاب مشروطه همخوانی نداشته باشد. صبح کودتا همه روزنامه ها را تصرف می کند. اما در گفت و گو با نویسنده کتاب به نون والقلم سوگند یاد می کند که هرگز از طریق روزنامه برای قدرت خرج نکرده است. “من همیشه آن چیز قدیمی را دوست داشتم، من عاشق روزنامه هستم.”
ماده 6 – کلیه شراب فروشی ها و عرق فروشی ها، تئاترها، سینماها، تلگراف فروشی ها و قمارخانه ها باید تعطیل و مشروب خواری که مشاهده شود به دادگاه نظامی معرفی شود.
absnews
در پی این فتح، علاوه بر سقوط کابینه فتح الله خان اکبر و زندانی شدن و مصادره اموالش، بیش از 200 نفر از ثروتمندان و متنفذین قجری و حدود 80 نفر از سیاستمداران طبقات مختلف کشور از جمله سعدالدوله، عین الدوله، … عبدالحسین فرمانفرما و آیت الله سید حسن معلم دستگیر و روانه زندان شد.
سید ضیاء: «احمدشاه آخرین شعبه ای بود که محکوم به فروپاشی خانواده ای بود که 150 سال پیش توسط خواجه ای ناتوان (آقامحمدخان قاجار) به عنوان یک سلسله سلطنتی تأسیس شد و در آن 150 سال جز بدبختی و ورشکستگی و بدبختی چیزی به سراغش نیامد. ایران.” میراث این خانواده در روزی که ما کودتا کردیم، شاهزاده خانم های جقای چوبی و یک شاهزاده خانم تنبان فناری بود.”
یک سال بعد در سالگرد سومین کودتای نظامی-سیاسی اردیبهشت 1299 در اعلامیه ای خود را عامل کودتا معرفی کرد و با جسارت نوشت: «آیا تحقیق در مورد علت واقعی کودتا مضحک نیست؟ در حضور من؟ … با افتخار و افتخار به شما می گویم که من عامل اصلی کودتا هستم … و اصلا از کار خود پشیمان نیستم. … من از عملکردم در ملاء عام اصلا شرمنده نیستم و بسیار افتخار می کنم که خود را عامل کودتا معرفی کنم. وزیر جنگ دوم حوت 1300.
رویداد
در چنین شرایطی دولت فتح الله خان اکبر تشکیل شد اما به دلیل ضعف قوه مرکزی نتوانست کاری از پیش ببرد.
سیدضیاء: افسران باسواد آن زمان ما از او ترسوتر و افسران شجاع ما از او بیسوادتر بودند، رضاخان معدل یک افسر معمولی و قابل قبول آن روز را داشت.
در تصمیم احمدشاه در مورد سید ضیاء خطاب به والیان و والیان سراسر کشور آمده است: ما متاثر از نبود پرسنل پایدار دولتی تصمیم گرفتیم به سلسله بحران ها در تعیین شخص و خدمتگزار مشخصی پایان دهیم که به رونق کشور کمک کند. ما او را به عنوان نخست وزیر منتخب دیده‌ایم و اختیارات کاملی برای انجام وظایف نخست‌وزیر در وزارت کشور داریم.»
سیدضیاء: برای اولین بار سرهنگ کاظم خان سیاح مرا به رضا معرفی کرد. سرهنگ گفت یک افسر قزاق پیدا کرده که برای ما مفید است. او قد بلند، اخم کرده، عالی است و افسرانش او را دوست دارند، فقط به او فکر کنید.
خاطرات سیدضیاء
الهی: مثل موسولینی؟
رئیس لشکر قزاق قزوین از غرب و جنوب تهران از دروازه شاه عبدالعظیم و دروازه قزوین وارد تهران شد بدون اینکه کسی در مقابلش مقاومت کند یا خون از بینی کسی بیرون بیاید. او و قزاق هایش تهران را که 11 سال و شش ماه و 9 روز قبل از آن به تصرف نیروهای مشروطه خواه درآمده بود، در 24 مارس 2012 فتح کردند، تنها نیروهای مشروطه خواه محمدعلی شاه، ششمین پادشاه قاجار و او و یارانش احمدشاه را سرنگون کردند. آخرین پادشاه قاجار را سرنگون کرد و تمام سلسله آن سلسله را نابود کرد.
ماده 9 – سرهنگ کاظم خان به فرماندهی شهر انتخاب و منصوب می شود و مسئول اعمال مواد فوق خواهد بود.
بخش مهم کتاب که به گفت و گوی الهی با سیدضیاء اختصاص دارد، حدود دو دهه پس از کودتای اسفند 1299، پس از بازگشت وی به ایران، در خانه ای در روستای الهی ساخته شده است. این کتاب سپس به ایالات متحده فرستاده شد و توسط شرکت کتاب مستقر در لس آنجلس منتشر شد.
الهی: سید بازگشتی به دوره قاجاریه و وضعیت اسفبار آن زمان دارد.
پایان کادجار
تبریزی شیرازی، محمدرضا، زندگی اجتماعی و سیاسی سید ضیاءالدین طباطبایی، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1379، ص. 14
کودتا از شب اول تا روز دوم اسفند 1299 آغاز شد و عوامل اصلی کودتا سید ضیاءالدین طباطبایی، رضاخان، فرمانده کل قزاق، مسعود کیهان و کاظم خان سیاح بودند. افسران ژاندارمری و سرهنگ احمد امیراحمدی فرمانده قزاق ها. گردان سواره نظام کودتای 12 اسفند با سرنگونی کابینه نخست وزیری و انتصاب سیدضیاءالدین طباطبایی به عنوان نخست وزیر جدید ایران توسط احمدشاه قاجار پایان یافت. به دستور احمدشاه، رضاخان به فرماندهی کل قوا و فرماندهی کل قزاق، مسعود کیهان به عنوان وزیر جنگ و کاظم خان به فرمانداری نظامی تهران منصوب شدند.
ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطه، تهران، انتشارات علمی، 1373، ج 1، ص. 564
مرکز بررسی اسناد تاریخی، مردان دوران پهلوی، سید ضیاءالدین طباطبایی به روایت اسناد ساواک، تهران، وزارت اطلاعات، 1381، صص. 5-8
الهی: آقا فکر نمی کنید در اولین قدم های حکومت مثل فاشیست ها عمل کردید نه مثل سوسیالیست ها؟
سیدضیاء فرزند مجتهد سرشناس تبریزی است. مظفرالدین میرزا، ولیعهد ناصرالدین شاه، به دیدار مجتهد می رود و پسر تعجب می کند که چرا پدرش به دیدار ولیعهد نرفته است.
در این میان میرزا کوچک خان در رشت و شیخ محمد خیابانی در تبریز در تابستان و پاییز ۱۲۹۹ علیه ظلم و ستم رژیم حاکم قیام کردند که هر دو شورش توسط رضاخان میرپنج شکست خورد.
سید علی طباطبایی یزدی در پاسخ به سوال پسرم گفت: پسرم به دیدن من می آید مگر اینکه از نظافت منزل من سوء استفاده کند. «چرا باید بروم پیش او که پشت دامنم به رنگ ظلم رنگ آمیزی شده است؟»
فردای کودتا، به درخواست رضاخان میرپنج و با امضای احمدشاه قاجار، اولین اعلامیه سردار سپه در 9 بند با عبارت «من حکومت می کنم» برای مردم تهران صادر شد.
پس از اشغال شمال توسط روس ها، اشغال جنوب توسط انگلیس و اشغال شمال غرب ایران توسط عثمانی ها در طول جنگ جهانی اول، مجلس شورای ملی از سال 1293 تا 1299 تعطیل شد، دوره ای که ایران دارای 10 نخست وزیر و یک کابینه بود. خودش
ماده 2 – در شهر حکومت نظامی برقرار است و هیچکس نباید از ساعت هشت بعدازظهر از خیابانها عبور کند به استثنای سربازان و مأموران نیروی انتظامی که مسئولیت شهربانی را بر عهده دارند.
فتح الله خان اکبر ملقب به سردار منصور، سپهدار سپهدار و سپهدار رشتی در مهر 1299 با حمایت دولت انگلیس به نخست وزیری رسید و قول داد که چهارمین دوره مجلس شورای ملی را برای تصویب قرارداد 1919 و سیطره بر خزانه ایران برگزار کند. و ارتش اگرچه جنگ جهانی اول دو سال پیش به پایان رسید و دولت های انگلیس و روسیه با خروج از کشور ما موافقت کردند، اما هیچ کدام به قول خود عمل نکردند.
در غروب روز کودتا نورمن سفیر انگلیس در تهران با احمدشاه آخرین پادشاه قاجار ملاقات کرد و به شاه گفت که تنها راه باقی مانده دیدار با کودتاگران و پذیرش درخواست های آنان است. نورمن به آن اشاره کرد. او در تلگرافی به لرد کرزن، وزیر امور خارجه بریتانیا، نوشت: «بسیاری از کسانی که توسط قزاق‌ها دستگیر شده‌اند، تحریک‌کننده، توطئه‌گر و ضدانگلیسی هستند و این باعث رضایت ماست».
کتاب سید ضیاء، مرد اول یا مرد دوم کودتا، شرح مفصلی است از گفته‌ها و ناگفته‌های تاریخ معاصر ایران اثر صدرالدین الهی، بر اساس سلسله مصاحبه‌هایی با سیدضیاءالدین طباطبایی. نخست وزیر کوتا و دیگر شخصیت های سیاسی با نفوذ دوران قاجار و پهلوی.
سیدضیاء: فاشیسم زاده تحقیر ملی ایتالیایی ها بود. روزی که من کودتا کردم، ایران در تحقیر آمیزترین لحظه تاریخ خود قرار دارد. مردهای ما از غریبه ها اجازه می گرفتند که کنار همسرشان بخوابند. اگر قیام علیه تحقیر ظاهری فاشیسم است، بله، من فاشیست بودم.»
منابع:
ماده 1 – کلیه ساکنان تهران باید ساکت باشند و از دستورات نظامی اطاعت کنند.
به گزارش ای بی اس نیوز، امروز 3 اسفند، صد و یکمین سالگرد کودتای نظامی – سیاسی رضاخان و سیدضیاءالدین طباطبایی علیه احمدشاه قاجار در سال 1299 است.
الهی: چطور با رضا آشنا شدید؟
الهی: آقا درسته که میگن انگلیسی هستی؟
سیدضیاء: ها، برک الله احسنت.
ماده 3 – افراد مظنون به اخلال در امنیت و نظم توسط نیروهای نظامی و انتظامی بلافاصله دستگیر و به اشد مجازات می‌رسند.
تحریریه ABS NEWS | ای بی اس نیوز