پیشنهاد نصری علیه طرح «توافق منطقه ای به جای برجام».

رضا نصری در گفت وگو با ای بی اس نیوز، در پاسخ به این سوال که اخیرا دو کارشناس ارشد مسائل بین الملل در مقاله ای در مجله “خارج” نوشته اند. “امور خارجه”پیشنهاد کردند طرح توافق منطقه ای در خاورمیانه جایگزین توافق برجام می شود. بر اساس این طرح، آنها پیشنهاد کردند که ایران و کشورهای عربی غنی سازی اورانیوم بالای 5 درصد را برای همیشه کنار بگذارند. به طور قطع بازفرآوری پلوتونیوم را متوقف کرده و پروتکل الحاقی به معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای را تصویب کند، به منظور برآورده کردن این الزامات، ایران باید ذخایر 20 و 60 درصدی مواد شکافت پذیر موجود خود را به کمتر از 5 درصد (یا صادرات از کشورش) ترکیب کند. در این طرح، در ازای این توافق منطقه‌ای، آمریکا و متحدان اروپایی آن «موافقتنامه تجارت آزاد ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس» را از تحریم‌ها مستثنی کرده و مسیر جدیدی برای رشد اقتصادی بین همه طرف‌های توافق ایجاد می‌کنند. جانشین برجام و تعیین تدابیر – به عنوان تضمین اجرای آن – در صورت نقض. بر این فرض استوار است که احیای برجام – به دلیل اعتراضات ماه‌های اخیر در ایران و اتهام مشارکت در جنگ اوکراین – عملاً غیرممکن شده و به هزینه‌ای سیاسی برای دولت‌های آمریکا و غربی‌ها تبدیل شده است. به عبارت دیگر می گوییم «فضای سیاست داخلی». در آمریکا و اروپا، این دیگر به این دولت ها اجازه احیای برجام را نمی دهد!این یک فرض مطلق نیست! زیرا «هزینه سیاسی» غالباً جزء ذاتی و لاینفک «سیاست خارجی» در همه کشورهای جهان است و اصولاً نمی‌توان آن را توجیهی برای خروج از میز مذاکره تلقی کرد – آن هم در مسئله‌ای به اهمیت «عدم اشاعه» “.

وی همچنین گفت: مذاکره‌کنندگان ایرانی نیز در تمام مراحل مذاکرات و انعقاد برجام – و حتی بعد از آن – در داخل کشور با چالش‌ها، عقب‌نشینی‌ها و موانع زیادی مواجه بودند، اما سعی کردند فضای سیاسی را – حتی در زمان‌های مختلف – بهبود بخشند. هزینه آنها – مدیریت کنید اگر دولت بایدن و دولت های اروپایی نیز خواهان حل مسئله هسته ای هستند، باید شجاعت نشان دهند و ابتدا بین منافع کلان کشورشان و ملاحظات انتخاباتی کوتاه مدت خود یکی را انتخاب کنند.. دوم، همانطور که متن برجام مشخص می کند، یکی از اهداف اصلی ایران در مذاکرات هسته ای «لغو تحریم های شورای امنیت، تحریم های چندجانبه و تحریم های داخلی» به منظور «عادی سازی روابط اقتصادی و تجاری» خود با جهان بود. اینکه آنها انتظار دارند ایران از این الزام اساسی چشم پوشی کند و – با پذیرش محدودیت های هسته ای دائمی و غیرقابل برگشت – و ضمن موافقت با ماندن دائمی تحت رژیم های تحریمی متعدد، خود را به تجارت تنها با شش کشور همسایه از 192 کشور عضو اتحادیه سازمان ملل محدود کند. آهسته، که واقع بینانه به نظر نمی رسد. به ویژه اینکه ایران با این کشورها – که عمدتا صادرکننده نفت هستند – هیچ گونه مبادلات «تجاری» خاصی نخواهد داشت و خارج کردن «توافق تجارت آزاد» آنها از تحریم‌ها امتیاز محسوب نمی‌شود. اگرچه می خواهیم منطق این طرح را دنبال کنیم، اما باید در نظر داشته باشیم که شرکای تجاری اصلی ایران چین و روسیه هستند و در این پیشنهاد هیچ معافیتی برای تجارت با آنها پیش بینی نشده است.

این کارشناس ارشد مسائل بین الملل گفت: ثالثاً یکی از اهداف مهم دیگر ایران در برجام بحث و تبادل نظر است.آمسخ شخصیت(امنیت زدایی) برنامه هسته ای و ایجاد «تغییر اساسی» در روابط آن با شورای امنیت. چیزی که می تواند زمینه را برای همکاری بیشتر و عادی سازی روابط ایران و غرب در میان مدت فراهم کند. اما طرح مذکور به موضوع «ناامنی» و خروج ایران از سایه سنگین برجام نمی پردازد و گویی انتظار می رود ایران – در ازای مبادلات با شش کشور منطقه – برای همیشه بپذیرد.شمشیر داموکلسبگذار این نهاد امنیتی بماند! یعنی در این طرح نه تنها عادی سازی چشمگیر «روابط اقتصادی و تجارت بین الملل» ایران صورت نمی گیرد، بلکه در حوزه سیاسی و امنیتی نیز هیچ گاه قرار نیست وضعیت ایران عادی شود! ثالثاً، بحث ضمانت‌نامه‌های مذکور در این طرح نیز دارای مشکلات جدی است. در واقع نویسندگان این طرح در مقاله خود عمدتاً به دو «ضمانت» اشاره می‌کنند: یکی اینکه شورای امنیت توافقنامه ایران و شورای همکاری خلیج فارس را به عنوان جانشین برجام تأیید می‌کند و عواقب آن را مجازات می‌کند.

نصری گفت که نمونه مذکور از این «تحریم‌ها» همچنین فرصتی را برای شرکت‌های خصوصی که متحمل زیان شده‌اند ایجاد کرده است تا بتوانند – طبق کنوانسیون 1958 نیویورک – از دولت آمریکا در دادگاه شکایت کنند. توافق این کشور، تضمین دیگری برای کشورهای عربی است که توافق با ایران – با اعمال فشار و مقاومت – مانع از شکستن توافق و اعمال مجدد تحریم‌ها توسط واشنگتن می‌شود. البته این «ضمانت‌ها» نمی‌توانند برای ایران جذاب باشند. زیرا اولاً شورای امنیت در موقعیتی نیست که آمریکا را در صورت «نقض» تحریم کند. ثانیاً، “کنوانسیون 1958 نیویورک” معاهده ای است که فقط به دعاوی افراد و شرکت های “خصوصی” علیه یکدیگر می پردازد و هیچ امکانی برای بخش خصوصی برای طرح شکایت، شکایت از “دولت” وجود ندارد. این امر مستلزم تعلیق «مصونیت قضایی» (مصونیت حاکمیتی) دولت آمریکا به عنوان یکی از اقدامات امنیتی است که دور از ذهن به نظر می رسد. حتی اگر در صورت عدم امکان، چنین اقدامی را بپذیریم، این قطعنامه شورای امنیت با مقاومت شدید کنگره و اجرای آن در نظام حقوقی داخلی آمریکا نیز مواجه خواهد شد – با توجه به رویکرد سنتی آمریکا در اجرای قوانین بین المللی. در سیستم داخلی – به این راحتی هم نیست. با فرض عدم مقاومت سیاسی و حقوقی در برابر اجرای چنین طرحی، باز هم هیچ تضمینی وجود ندارد که دولت آمریکا – که حتی از دستورات دیوان عالی دادگستری هم تبعیت نمی کند – از تصمیم یک دیوان داوری تبعیت کند!

وی ادامه داد: در مورد مقاومت کشورهای عربی در برابر شکست احتمالی توافق آمریکا که به عنوان یک ضمانت دیگر مطرح شده است، جای بحث فراوان است. در واقع سابقه روابط ایران و کشورهای خلیج فارس در چهل سال گذشته نشان می دهد که ایران نمی تواند سرمایه گذاری زیادی برای حمایت بلندمدت و پایدار آنها داشته باشد. علاوه بر این، به نفع کشوری مانند ایران از نظر استراتژی و اعتبار نیست که برای بقای فضای باز تجاری خود تنها به حمایت و توجه این کشورها وابسته باشد! در واقع در اینجا علاوه بر ملاحظات راهبردی، به موضوع عزت و «عزت» ایران نیز پرداخته شده است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در همین راستا ادامه می‌دهد: ایران در جریان برجام با شش قدرت بزرگ جهانی – به اضافه اتحادیه اروپا – مذاکره کرد و موفق شد – در ازای پذیرش محدودیت‌های فنی موقت – چندین قطعنامه فصل هفتم شورای امنیت بدون لغو اجرای آنها)، قرار دادن حق غنی سازی (با تفسیر خودش از NPT)، لغو کامل تحریم های هسته ای چندجانبه و ملی و حتی برای اولین بار در تاریخ شورای امنیت، در تهیه پیش نویس و نگارش قطعنامه. از قطعنامه های تحریمی (یعنی قطعنامه 2231) به گونه ای مداخله کند که حتی برنامه موشکی آن (که حتی موضوع مذاکره هم نبوده)، تغییر فعل و افزودن جمله، از ممنوعیت این نهاد خارج شود! حتی پس از خروج ترامپ از برجام، دولت ایران موفق شد مشروعیت و وجهه بین‌المللی خود را حداقل برای سه سال حفظ کند و مانع ایجاد اجماع و امنیت مجدد شود و بارها آمریکا را در شورای امنیت به چالش بکشد (از جمله در موضوع لغو تحریم‌های تسلیحاتی) برای غلبه بر و حتی ایجاد شکاف بی‌سابقه بین واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش. از این پس، چنین کشور پرافتخاری، ضمن پذیرش حفظ تحریم های موجود، باید برنامه هسته ای خود را این بار «دائمی» محدود کند و خود را برای همیشه در موقعیتی قرار دهد که مجبور شود گشایش تجاری کوچک خود را با شش کشور حفظ کند. همسایه مرتب به آنها باج می دهد تا از طرف او در واشنگتن لابی کنند و مذاکره کنند تا آمریکا به تعهداتش احترام بگذارد! یعنی کشوری که خود مبتکر و حامی پروژه «منطقه عاری از سلاح هسته‌ای خاورمیانه (MENWFZ)» از سال 1974 بوده است، برای اجرای چنین طرحی با چند کشور همسایه، با حمایت شورای امنیت – محدود به تجارت با آنها باشید و موافقت کنید که مشمول تحریم ها و محدودیت های تجاری و مالی سنگین بین المللی بمانید! به نظر من چنین تغییری از سوی ایران بعید خواهد بود.

او معتقد است اگر این طرح به صورت رسمی به ایران ارائه شود و ایران به طور کامل آن را بپذیرد، تنها احتمال وجود دارد که اطلاعات، ملاحظات و محاسباتی وجود داشته باشد که امروز در اختیار افکار عمومی و تحلیلگران نیست.

نصری در پاسخ به این سوال که از نظر او چه کسی؟ راه حل جایگزین چیست؟? تکرار شد: من همچنان بر این باورم – و دیگران نیز چنین گفته‌اند – بهترین راه این است که طرف‌ها تلاش کنند تا مذاکرات برجام را از سر بگیرند، علی‌رغم موانع سیاسی داخلی. برای تسهیل این مسیر، ایران و آمریکا باید مذاکره را با یکدیگر آغاز کنند و به تدریج فضای سیاسی را تلطیف کنند و افکار عمومی غربی (که در هر صورت مانع تلقی می شود) را به خود جلب کنند. اقدامات تنش زدایی و اعتمادسازی (مانند افزایش تبادل زندانیان). در عین حال – بر اساس بند 8 قطعنامه 598 و با رعایت اصول و نقشه راه مندرج در “طرح صلح هرمز” – ایران، عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس باید مناطق مذاکره و روند عادی سازی را انجام دهند. روابط آنها تحت حمایت شورای امنیت؛ و در نهایت، ادغام این دو جریان به گونه ای که توافقی جهانی از همه حاصل شود – و با حمایت قطعنامه جدید شورای امنیت – هم مسئله هسته ای (با 1+5) و هم مسائل منطقه ای (با کشورهای همسایه). ) و شامل «رفع تحریم» می شود.

انتهای پیام