سفر پوتین به ایران؛ چشم انداز یک اتحاد استراتژیک

به گزارش حوزه پارلمانی ای بی اس نیوز، از روابط عمومی مرکز پژوهش های شورای اسلامی، بابک نگهداری، رئیس این پژوهشگاه در یادداشتی به تحلیل سفر رئیس جمهور روسیه به ایران پرداخت.

در این یادداشت آمده است: رئیس جمهور روسیه امروز سه شنبه 7 تیرماه به منظور شرکت در نشست سه جانبه با همتایان ایرانی و ترکیه ای خود در چارچوب مذاکرات آستانه برای حل دیپلماتیک مسائل سوریه به تهران سفر کرد و طی آن، رئیس جمهور روسیه به تهران سفر کرد. با رهبران کشورمان گفتگو خواهد کرد.

بر اساس این یادداشت، بررسی دیدارهای مقامات ایران و روسیه در یک سال گذشته حاکی از آن است که دو کشور همکاری‌های نزدیک‌تر و گسترده‌تری را در دستور کار خود قرار داده و از مجاری، رسمی و دیدارهای دیپلماتیک در حال عملی کردن آن هستند. سفر جناب آقای رئیسی رئیس جمهور ایران به روسیه در دی ماه 1400، دیدار ولادیمیر پوتین با رئیس جمهور ایران در حاشیه اجلاس سران خزر در عشق آباد در تیرماه 1401 و همچنین سفر آقای قالیباف. رئیس شورای اسلامی روسیه در بهمن 1399، همگی نشانه عزم راسخ و نشان دهنده تمایل به همگرایی بیشتر بین مقامات دو کشور است.

این گزارش می افزاید: سفر رئیس جمهور روسیه به ایران حاوی دو پیام مهم و سنگین برای جهان است:

نخست اینکه این سفر در حالی انجام می شود که سفر منطقه ای و دیدار بایدن با مقامات عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی به پایان رسیده است. نزدیکی زمانی این سفرها و برنامه های آنها نشان از اهمیت و جایگاه ویژه غرب آسیا و ایران در سیاست خارجی قدرت های بزرگ دارد. سفر ولادیمیر پوتین به ایران حاکی از آن است که روسیه به دلیل درگیری در اوکراین و واگذاری این منطقه استراتژیک به آمریکا و متحدان منطقه ای اش، قصد ندارد روابط راهبردی خود با متحد تاثیرگذار خود در غرب آسیا را کنار بگذارد.

ثانیاً، با توجه به تحرکات دیپلماتیک منطقه در سفر اخیر رئیس جمهور آمریکا، به نظر می رسد هدف اصلی بایدن تلاش برای پیشبرد روند عادی سازی روابط برخی کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی و تشکیل یک اتحاد جدید برای امنیت منطقه باشد. با مشارکت آمریکا، صهیونیست ها و برخی کشورهای پیرامونی، خلیج فارس بود. ناگفته نماند که جهت گیری این روند منطقه ای، هدف قرار دادن ایران به عنوان ابزاری برای مقابله با تهدیدات به اصطلاح ایران است. در این چارچوب منطقه‌ای، سفر رئیس‌جمهور روسیه به ایران واکنشی از مخالفت و تقابل با سفر رئیس‌جمهور آمریکا و اقدامات و برنامه‌های منطقه‌ای وی که هدف آن مقابله با جمهوری اسلامی ایران است، تلقی می‌شود. درگیری قدرت های بزرگ، اعلام تقویت حمایت روسیه از ایران به عنوان متحد منطقه ای خود در برابر آمریکا و متحدانش است. بیش از هر چیز نشان از بطلان درک توهم آمیز غرب از انزوای بین المللی جمهوری اسلامی ایران دارد.

بر اساس این یادداشت، سفر پوتین به تهران نشان از نزدیک شدن ایران و روسیه دارد. عوامل و متغیرهای متعددی پشت گسترش روابط همگرای دو کشور در شرایط کنونی است. مهمترین عوامل تعیین کننده را می توان به شرح زیر برشمرد و توضیح داد:

اولین عامل مقابله با سیاست های ضد روسی و ضد ایرانی آمریکاست. سفر پوتین به ایران در حالی انجام می شود که درگیری های روسیه در اوکراین ادامه دارد. درگیری که در آن مسکو در واکنش به تلاش‌های ناتو برای گسترش ناتو وارد جنگ غیرمستقیم با غرب شد و هدف تحریم‌های بیشتر قرار گرفت. کشورهای غربی به طور جدی و گسترده انزوای روسیه در جهان را در دستور کار قرار داده اند. در چنین شرایطی، مسکو با توسعه روابط راهبردی با مهمترین قدرت غیرغربی منطقه استراتژیک غرب آسیا، یعنی جمهوری اسلامی ایران، تلاش می‌کند تا تلاش‌های غرب برای تحمیل کسری نفوذ ژئوپلیتیکی بر این کشور را خنثی کند. و تقویت همگرایی با کشورمان را در دستور کار قرار دهیم. سفر پوتین به تهران دقیقا در چارچوب اجرای چنین سیاستی صورت می گیرد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: در سوی دیگر معادله، جمهوری اسلامی ایران نیز پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای در معرض سیاست فشار حداکثری کاخ سفید قرار گرفت و با ناراحتی‌ها مواجه شد. کشورهای اروپایی. در چنین شرایطی، جمهوری اسلامی ایران با حمایت دولت و مجلس انقلابی، علاوه بر اتخاذ راهبرد اقتصاد مقاومتی، سیاست خارجی خود را بیش از پیش بر توسعه روابط با قدرت‌های نوظهور، تقویت روابط با قدرت‌های نوظهور استوار کرده است. این روند تقویت همکاری با دولت روسیه اهمیت زیادی پیدا کرده است. اکنون که تهران و مسکو به طور همزمان هدف سیاست های تحریمی آمریکا و غرب قرار گرفته اند، محور اصلی گفت وگوهای مقامات دو کشور در سفر پوتین به تهران، همکاری های اقتصادی و منطقه ای به ویژه بحث مدیریت جریمه ها خواهد بود. بنابراین می توان گفت این سفر و چنین دیدارهای دیپلماتیک نشان دهنده عزم ایران و روسیه برای خنثی سازی سیاست های ضد ایرانی و ضد روسی واشنگتن است.

وی ادامه داد: عامل دوم رویکرد مشترک به نظم ساختاری بین المللی و مخالفت با هژمونی آمریکا است. ایران و روسیه در مخالفت با نظم جهانی لیبرال ناعادلانه تحت رهبری آمریکا که مدعی نظام بین المللی تک قطبی است، مواضع یکسانی دارند. در واقع دو کشور سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا و همکاری کشورهای اروپایی در این زمینه را مهم ترین منبع تهدید و ناامنی در جهان می دانند. از این رو تهران و مسکو نظام مستقر جهانی را نامطلوب می دانند و به دنبال ایجاد نظام جهانی جدید و مطلوب هستند. از دیدگاه آنها، نظم جایگزین باید از تمرکز قدرت به سمت توزیع پراکنده قدرت حرکت کند و با سازوکارهای چندجانبه، حکمرانی جهانی را تقویت کند.

بر اساس این تبصره، عامل سوم، سابقه همکاری های استراتژیک منطقه ای در مناطق مختلف جغرافیایی است. ایران و روسیه سابقه نسبتا طولانی همکاری استراتژیک در مناطق مختلف دارند. این دو کشور هر کدام در محیط هایی قرار گرفته اند که به طور بالقوه و موثر درگیر بی ثباتی و بحران هستند. همکاری های منطقه ای تهران و مسکو برای مدیریت امنیتی در آسیای مرکزی و غرب آسیا پس از جنگ سرد نشان دهنده منافع استراتژیک مشترک آنهاست. تعامل ایران و روسیه در مدیریت ناامنی ها و ناامنی های تاجیکستان در دهه 1990، همکاری دو کشور در صحنه بحران افغانستان پس از روی کار آمدن طالبان در دور اول دهه 90 و در دور دوم سال 2021 و بسیار برجسته در صحنه نبرد سوریه، نمونه هایی از مهمترین سوابق همکاری راهبردی است که مناطق دو کشور محسوب می شوند. در این میان همکاری‌های مثمر ثمر تهران و مسکو در غرب آسیا و به‌ویژه سوریه از چنان اهمیت راهبردی برخوردار است که از آن به عنوان نقطه عطفی در تاریخ روابط دو کشور یاد می‌شود. سوالی که یکی از محورهای گفت وگوی سران دو کشور در سفر پوتین خواهد بود.

عامل چهارم سابقه همکاری های راهبردی دوجانبه در زمینه های مختلف است. ایران و روسیه سابقه تعاملات گسترده و قابل توجهی در زمینه هایی مانند انرژی هسته ای و سلاح های دفاعی دارند. همکاری مسکو در راه اندازی و فعال سازی نیروگاه اتمی بوشهر در مراحل مختلف و همچنین مقاومت در برابر فشارهای آمریکا برای خروج از پروژه های هسته ای ایران، نمونه بسیار مهمی در این زمینه است. اگرچه همکاری های راهبردی دو کشور در حوزه های دفاعی و تسلیحاتی همواره تحت فشار روزافزون آمریکا بوده است، اما همچنان ادامه دارد. به عنوان نمونه بارز این همکاری می توان به فروش سامانه موشکی اس-300 به ایران با وجود فشار شدید آمریکا بر روسیه و همچنین مخالفت مسکو با شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید مأموریت اشاره کرد. تحریم تسلیحاتی این سازمان علیه ایران.

این یادداشت می افزاید: این عوامل که می توان از آنها به عنوان محرک های همکاری راهبردی ایران و روسیه یاد کرد، نقش بسیار مهمی در دستور کار مذاکرات مقامات دو کشور در سفر پوتین به تهران دارد. علاوه بر این، چنین اقداماتی موجب تقویت «سیاست نگاه به شرق» به عنوان رویکرد مسلط سیاست خارجی ایران و افزایش توانایی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با غرب خواهد شد. حفظ دستاوردهای حاصل از پیروزی های راهبردی در منطقه غرب آسیا و کاهش اثرات مخرب تحریم های ظالمانه که محور مذاکرات مقامات ایران و روسیه خواهد بود، مهمترین زمینه های مورد علاقه تهران و مسکو است که ادامه خواهد یافت. در سفر پوتین به تهران