به گزارش اختاز نیوز، میانگین اشتغال خالص از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون حدود 200 هزار نفر برآورد شده است. این در حالی است که میانگین اشتغال خالص در شش فصل قبل از اپیدمی کرونا بیش از 230 هزار نفر بیشتر از این رقم بوده است.
دو برش از اشتغال خالص
نیروی کار کشور طی زمستان سال گذشته 260 هزار نفر نسبت به زمستان 1400 افزایش یافت. بنابراین اشتغال خالص در سال 1401 مثبت بود.
علاوه بر این، محاسبات نشان می دهد که میانگین اشتغال خالص در شش فصل از شروع دولت فعلی حدود 200000 نفر بوده است. این در حالی است که میانگین اشتغال خالص در سال های 97 و 98 نزدیک به 450 هزار نفر بوده است. توضیح لازم این است که با توجه به اپیدمی کرونا در سال 1999، شرایط بازار کار خارج از روال عادی بوده و در نتیجه مورد توجه قرار نگرفته است.
بر این اساس عملکرد دولت قبل از نظر اشتغال بهتر از دولت فعلی بوده است. و در شرایطی که در ابتدای سال 97 با خروج آمریکا از برجام، موج عظیمی از تحریم ها علیه اقتصاد ایران روانه شد. این در حالی است که وزیر کار و حتی رئیس دولت سیزدهم از ایجاد «یک میلیون شغل» در سال گذشته خبر دادند.
در این گزارش به سیر تحولات تعداد شاغلان (شغل خالص) و تعداد بیکاران طی چهار سال گذشته به صورت فصلی پرداخته ایم. با توجه به اینکه بازار کار در هر فصل ویژگی های خاص خود را دارد، باید هر فصل را با فصل مشابه خود مقایسه کرد. لذا در این گزارش تغییرات افراد بیکار و شاغل در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل محاسبه شده است.
وضعیت بازار کار در زمستان 1401
کل جمعیت در سن کار (15 و بالاتر) در زمستان سال گذشته 64 میلیون نفر برآورد شد. 25 میلیون و 962 هزار نفر از این افراد متقاضی کار هستند. بر این اساس نرخ مشارکت اقتصادی ایران در زمستان 1401 حدود 40.5 درصد بوده که اندکی بیشتر از همان فصل سال 1400 است.
بررسی ها نشان می دهد از میان جمعیت فعال اقتصادی کشور، 2 میلیون و 525 هزار نفر نتوانسته اند برای خود شغلی پیدا کنند. به عبارت دیگر نرخ بیکاری در زمستان سال گذشته 9.7 درصد بوده است. این میزان در زمستان 1400 9.4 درصد ثبت شد.
نرخ مشارکت اقتصادی در زمستان 1401 نسبت به زمستان سال گذشته اندکی افزایش یافت اما نرخ بیکاری در همین مدت افزایش یافت. از منظر اقتصاد کلان، در این شرایط نمی توان با قطعیت از بهبود یا وخامت بازار کار صحبت کرد، زیرا افزایش نرخ بیکاری ممکن است تحت تأثیر افزایش نرخ فعالیت باشد. به بیان ساده تر، ممکن است افراد جدیدی که وارد بازار کار شده اند و متقاضی کار بوده اند، شغلی پیدا نکنند و نرخ بیکاری این افراد افزایش یافته باشد. اما به دلیل عدم تغییر نرخ اشتغال در زمستان 1401 نسبت به زمستان 1400 می توان گفت که وضعیت بازار کار در این دو دوره تغییر محسوسی نداشته است.
سیر تحول اشتغال خالص در ایران
به طور کلی، نرخ و رشد در اقتصاد کلان اهمیت بیشتری دارد. به عنوان مثال، بیشتر تحلیل ها از تغییرات نرخ بیکاری تا تعداد بیکاران را شامل می شود، اما گاهی اوقات بسته به موضوع، تغییرات در تعداد و جمعیت نیز مورد بحث قرار می گیرد. یکی از مواردی که در تغییرات تعداد به آن پرداخته می شود، بحث اشتغال خالص است. اشتغال خالص با کسر تعداد افراد شاغل در دو دوره به دست می آید. به عبارت دیگر، این شاخص نشان می دهد که بین این دو زمان چند شغل ایجاد و به نیروی کار اضافه شده و یا چند شغل از بین رفته است.
بررسی ها نشان می دهد که تعداد کارگران در زمستان 1401 نسبت به زمستان 1400 حدود 262 هزار نفر افزایش یافته است. اگر شروع دولت سیزدهم را از پاییز 1400 در نظر بگیریم، در شش فصلی که این دولت روی کار آمد، بیشترین مثبت اشتغال خالص ثبت شده مربوط به پاییز سال گذشته است. در پاییز 1401 بیش از نیم میلیون نفر نسبت به همان فصل سال 1400 به تعداد شاغلان اضافه شد که البته در بهار 1401 خالص اشتغال منفی بود و نزدیک به 100000 نفر شاغل هستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین افزایش اشتغال در دولت فعلی از بخش خدمات بوده و از سوی دیگر تعداد کارگران بخش کشاورزی طی دو سال گذشته کاهش یافته است. طبق محاسبات، سال گذشته یک کشاورز تقریباً هر دو دقیقه یک بار شغل خود را ترک می کند.
به طور کلی، میانگین اشتغال خالص در شش فصلی که دولت فعلی بر سر کار بوده است، حدود 205000 نفر برآورد شده است.
تاثیر کرونا و تحریم بر توسعه اشتغال
در آغاز سال 1997 بود که خروج آمریکا از برجام موج جدیدی از تحریم ها را علیه اقتصاد ایران برانگیخت. با وجود این در سال 97 به جز تابستان، اشتغال خالص کمتر از 300 هزار نفر نبود و حتی در پاییز بیش از 600 هزار نفر تغییر شغل داشت و تقریباً 800 هزار نفر در بهار ثبت شد. به طور کلی متوسط اشتغال خالص در سال 97 حدود 460 هزار نفر بوده است. در سال 1377 نیز وضعیت تقریباً مشابه سال قبل بوده و اشتغال خالص در تمام فصول مثبت برآورد می شود.
در اواخر سال 1998، کرونا وارد کشور شد و یکی از اولین بخش‌های اقتصاد که تحت تأثیر این وضعیت قرار گرفت، بازار کار بود. بنابراین در بهار 1378 تقریباً 1 میلیون و 500 هزار نفر از تعداد شاغلان در اقتصاد ایران کاسته شد. با نزدیک شدن به پایان سال از شدت خالص اشتغال منفی کاسته شد و این شاخص در فصل زمستان به منفی 300 هزار نفر رسید، اما به هر حال اشتغال خالص برای تمام فصول سال 2019 منفی بوده است. میانگین اشتغال خالص در سال جاری کمتر برآورد شده است. بیش از یک میلیون نفر
هنگامی که بحرانی مانند کرونا رخ می دهد، در میان بخش های اقتصادی، بخش خدمات اولین و بیشترین آسیب را دیده است و در سال 2019 بیشترین کاهش اشتغال از بخش خدمات بوده است.
از بهار 1400، با سازگاری اقتصاد با شرایط جدید، اشتغال خالص مثبت شده است. به طور کلی بدون احتساب سال 1378 به دلیل شرایط کاملاً غیرعادی، میانگین اشتغال خالص در سال های پایانی دولت قبل یعنی سال های 1376 و 1377 نزدیک به 450 هزار نفر بوده است.
سیر تحول جمعیت بیکار در چهار سال گذشته
بررسی ها نشان می دهد در شش فصل اخیر که دولت فعلی کار خود را آغاز کرده است، تعداد بیکاران در چهار فصل کاهش یافته است، اما در زمستان و بهار سال 1401 تعداد بیکاران نسبت به فصول مشابه سال گذشته افزایش یافته است. به عنوان مثال، زمستان سال گذشته تعداد بیکاران 115000 نفر افزایش یافت.
همانطور که گفته شد با وجود مثبت بودن اشتغال خالص در سال 97، تعداد بیکاران نیز افزایش یافته است. وقتی تعداد شاغلان و بیکاران افزایش می یابد به این معنی است که ورود به جمعیت فعال اقتصادی بسیار زیاد بوده است. به عبارت دیگر تعداد افراد جویای کار به قدری افزایش یافته که با وجود شاغل بودن عده ای به تنهایی نتوانسته اند شغلی پیدا کنند. اما در سال 1377 تعداد بیکاران در تمام فصول کاهش یافت و تعداد خالص بیکاران منفی ثبت شد.
جالب اینجاست که در سال 1999 با وجود شیوع ویروس کرونا و کاهش نیروی کار، تعداد بیکاران نیز کاهش یافت. نرخ بیکاری از نسبت بین جمعیت بیکار و کل جمعیت فعال اقتصادی (آمادگان برای کار) به دست می آید. بنابراین کسانی که شغل ندارند، اما به دلایلی از جستجوی کار منصرف شده اند، از نظر اقتصادی بیکار محسوب نمی شوند و عموماً خارج از جمعیت فعال اقتصادی محسوب می شوند.
زمانی که کرونا وارد کشور شد، بسیاری ترجیح دادند به دلیل شرایط ناامنی که وجود داشت، کار نکنند. همچنین، شاید کسانی که به دنبال کار بودند، به دلیل موقعیت، ترجیح داده اند که به دنبال کار نباشند. بنابراین چون این افراد دیگر دنبال کار نبودند و نمی خواستند کار کنند، تعداد بیکاران کاهش یافت.
