پایان بابا
پروتکل خاصی وجود ندارد
وی با اذعان به اینکه گاهی یک خبرگزاری یک عکس مجرمانه را بررسی می کند، اما عکس دیگری را بررسی نمی کند، گفت: در عکاسی باید بگویم رسانه ها ذوق زده اند. حتی عکاس هم سلیقه ای دارد. بستگی به حساسیت عکاس به سوژه دارد. مثلاً زمانی که اراذل در شهر گردش می کردند، شطرنج بازی می کردیم، اما بعد از مدتی دیدیم که هدف از این کار این است که این افراد به اراذل و اوباش شناخته شوند و ما بیشتر شطرنج بازی نمی کنیم. با این حال خانواده و موانعی پشت این افراد وجود دارد که به هر حال باید به عنوان یک عکاس آن را حفظ کنید. متأسفانه حتی در مطبوعات قانون خاصی در مورد نحوه برخورد با مقصر وجود ندارد.»
به گزارش ای بی اس نیوز، انتشار تصاویر مجرمان در حال بازسازی صحنه جرم یا هدایت جنایت در فضای مجازی و رسانه ها اغلب با انتقادات مردم و کاربران همراه است. اکثر این افراد صرف نظر از مکانیسم قانونی یا غیرقانونی انتشار فیلم و عکس مجرمان، بیشترین تعجب را از ماهیت این اقدام دارند. اما مشکل اصلی که عواقب بلندمدتی برای فرد متخلف و اعضای خانواده وی دارد، دیدن چهره وی و ضبط فیلم و عکس در این فرآیند است.
این عکاس کارکشته ادامه داد: بر اساس این تعریف، عکاسی در فضاهای مختلف معانی مختلفی دارد. مثلا من نمی توانم وارد خانه شما شوم و عکس بگیرم، اما می توانم از پنجره خانه شما عکس بگیرم. حتی اگر برهنه باشید. در کشور ما اما عکاسی در فضاهای عمومی در آن زمان مشکلی نداشت و شاید حتی تعریفی هم از آن وجود نداشت. بعد از انقلاب فضا تغییر کرد و با این حال تعریف مشخصی ارائه نشد.
بر اساس این گزارش، انتشار تصاویر مجرمان اگرچه به قول خودشان در گذشته های دور شبیه به هم نبود، اما شاید آموزنده و منطقی بود، اما امروزه با تاکید بر تصویر و حرکت دنیای پست مدرن به سمت تصویر اقدامات رسانه ای در قالب ارسال فیلم و عکس افراد باید با دقت تمام انجام شود و به عبارتی کنترل آنها به درستی هر چه بیشتر انجام شود.
عباس اسماعیلی در این باره معتقد است: «قانون گاهی تعاریفی دارد که با اخلاق همخوانی ندارد و در مواردی خلاف اخلاق است. “اما آنچه وجود دارد این است که در نهایت پیروزی در قانون است، زیرا نهادها قدرت اجرای آن را دارند.”
عباسی می گوید: مشکل ما نداشتن تعریف خوب است.
وی ابتدا با تاکید بر اینکه تا زمانی که چیزی ثابت نشود، نباید از افراد به عنوان مجرم عکس گرفت، گفت: ما در کشور با نداشتن تعریف درست از برخی مسائل دست و پنجه نرم می کنیم. به عنوان مثال در گذشته در آمریکا عکسبرداری از مجرمان در دادگاه مطلقاً ممنوع بود و به همین دلیل است که برخی از روزنامه نگاران حتی به طور مخفیانه با خود دوربین می بردند و عکس می گرفتند. اما در کشور ما بارها دیده ایم که امروز یک مجرم دستگیر شد و فردای آن روز عکس هایش در سایت های خبری قرار گرفت!
این عکاس پیشکسوت همچنین گفت: «عدم تعریف درست از این موضوع مشکلاتی را به دنبال دارد. به عنوان مثال در مورد سقوط هواپیمای C-130 این مشکل حتی خبرنگاران را بر آن داشت تا وارد هواپیما شده و عکس بگیرند. فقط پلیس می توانست وارد محوطه شود. روزنامه نگاران از یک سو طلبکار هستند و پلیس و سایر دستگاه ها نگاه متفاوتی به این موضوع دارند.»
مرتضی فرج آبادی، عکاس مطبوعاتی وی به ای بی اس نیوز گفت: در ایران پروتکل خاصی وجود ندارد و هرگز به ما نگفتند که چگونه صورت را چک کنیم. عکاسان اغلب خطی را روی چشمان مجرم می گذارند که هنوز با صورت قابل تشخیص است.
تعاریف قانون با اخلاق همخوانی ندارد
یکی از موضوعاتی که همواره مورد انتقاد کاربران اینترنتی در شبکه های اجتماعی بوده و بعضا رسانه های خارجی نیز به آن پرداخته اند، عکاسی از چهره مجرمان است. این تصاویر که اغلب یا در حین بازسازی صحنه جرم و یا در دادگاه گرفته می شود، دو سوال اساسی را مطرح می کند: آیا عکاسی از مجرمان یک حق قانونی و اخلاقی است؟ کشورهای دیگر چه قوانینی برای عکس گرفتن از مجرمان دارند؟
او گفت: «هر چیزی که چشم انسان در فضاهای عمومی می بیند، عکاسان می توانند آن را ثبت کنند.
کشورهای مختلف قوانین متفاوتی برای ارسال تصاویر مجرمان دارند. به عنوان مثال، در اردن، سازمان دیده بان رسانه مجموعه ای از دستورالعمل های حرفه ای و اخلاقی را ایجاد کرده است که می تواند به روزنامه نگاران و رسانه ها در رسیدگی به انتشار عکس های مجرمان و قربانیان کمک کند. طبق این دستورالعمل، ابتدا باید بین مظنون (شخص دستگیر شده)، متهم (فرد حاضر در جلسه) و محکوم (شخصی که رای نهایی دادگاه علیه او صادر شده است) تفاوت قائل شد. و ثانیاً، قاعده اصلی تصمیم گیری در مورد انتشار یا عدم عکس گرفتن از مجرم باید ارزیابی شود تا تأثیر انتشار وی بر آگاهی عمومی و مزایایی که انتشار این عکس می تواند داشته باشد، ارزیابی شود.
همانطور که قبلا اشاره شد، موضوع عکاسی از چهره مجرمان و صحت آن از دو بعد حقوقی و اخلاقی قابل بررسی است. از منظر حقوقی باید به این سوال پاسخ داد که قوانین کیفری عکاسی چهره کشور ما چه پروتکل هایی برای عکاسان مطبوعاتی دارد و از منظر اخلاقی به این سوال که لزوم حفظ حریم خصوصی افراد و بایدها و بایدها حفظ شود. می توان جنایتکاران را پرورش داد.
اسماعیل عباسی عکاس باتجربه در گفت وگو با ای بی اس نیوز در پاسخ به این پرسش ها توضیحاتی ارائه کرد و در ادامه صحبت های او نظرات مرتضی فرج آبادی عکاس باسابقه مطبوعاتی را نیز خواهید خواند.