از تلگرام تا دیوار؛ محدودیت های مسئولیت پلت فرم چیست؟

دستگیری موسس اپلیکیشن تلگرام در فرانسه به اتهاماتی از جمله انتشار و توزیع محتوای نامناسب و عدم همکاری با مراجع قضایی این موضوع را دوباره در کانون توجه قرار داده است: «حدود مسئولیت پلتفرم‌ها کجاست؟» این پرونده نیز با توجه به اتفاقاتی که برای مدیران دوار و دیجی کالا رخ داد، موضوعی مهم در ایران تلقی می شود تا جایی که برخی از کاربران شبکه اجتماعی ایکس، دستگیری دوروف را با دستگیری مدیر عامل شرکت داور مقایسه کردند.

پاول دوروف، بنیانگذار و مدیرعامل تلگرام، به عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های دنیای فناوری، به دلیل تأکید بر حفظ حریم خصوصی کاربران، مقاومت در برابر سانسور و امتناع از همکاری با دولت‌ها برای دسترسی به داده‌های کاربران، دچار دردسرهای زیادی شده است. . تلگرام به‌عنوان یک برنامه پیام‌رسان رمزگذاری‌شده، در برابر تلاش‌های دولت برای دسترسی به اطلاعات کاربران مقاومت کرده است و این امر باعث شده است که بسیاری از دولت‌ها تلگرام را تهدیدی برای امنیت ملی خود بدانند و در برخی موارد، از جمله در ایران، مسدود کردن و انحلال تلگرام توسط دولت انجام شده است. به مقابله با آن

دوروف سال ها پیش به دلایل مشابه با مهاجرت اجباری از روسیه موافقت کرده بود. فرانسه همچنین در سال 2024 حکم بازداشت دوروف را به اتهاماتی مانند پولشویی و تامین مالی تروریسم صادر کرد. اگرچه دوروف و تیمش این اتهامات را رد می کنند، اما به چالش های جدی پیش روی پلتفرم های دیجیتال اشاره می کنند. دستگیری پاول دوروف نشان می دهد که چگونه پلتفرم های بزرگ فناوری، به ویژه آنهایی که بر اصولی مانند حریم خصوصی و آزادی بیان تاکید دارند، می توانند هدف تهدیدهای جدی قرار گیرند.

دستگیری موسس تلگرام اولین مورد واکنش تهاجمی دولت به پلتفرم های دیجیتال حتی در کشورهای دارای سیستم دموکراتیک نبود و مطمئنا آخرین مورد نیز نخواهد بود.

البته خود پلتفرم‌های دیجیتال با بی‌توجهی به وظایف و مسئولیت‌های خود اغلب به کاربران و حتی دولت‌ها آسیب وارد کرده‌اند.

فیس بوک در جریان انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا به دلیل انتشار گسترده اخبار جعلی و تبلیغات سیاسی گمراه کننده مورد انتقاد قرار گرفت و برخی معتقدند این اطلاعات نادرست تأثیر قابل توجهی بر نتایج انتخابات داشته است. از سوی دیگر، رسوایی کمبریج آنالیتیکا که در سال 2018 افشا شد، نمونه بارز نقض حریم خصوصی کاربران در فیس بوک بود. در این رسوایی، اطلاعات شخصی میلیون ها کاربر فیس بوک بدون رضایت آنها جمع آوری و برای تبلیغات سیاسی مورد استفاده قرار گرفت.

نمونه های دیگری در TikTok وجود دارد. این پلتفرم با مشکل انتشار اطلاعات نادرست، به ویژه در مورد موضوعات حساس مانند بهداشت عمومی (مانند اطلاعات غلط در مورد واکسن‌های کرونا) مواجه شده است. انتقادات در مورد ناتوانی پلتفرم در کنترل کامل این محتوا ادامه دارد. با توجه به محتوای مرتبط با نفرت و افراط گرایی، تیک تاک اقدامات پیشگیرانه مناسبی انجام نداده است، اگرچه مدیران تیک تاک مدعی هستند برای مقابله با این موضوع اقداماتی مانند حذف ویدیوهای نفرت انگیز و مسدود کردن کاربران توهین آمیز انجام داده اند، اما ماهیت پویا و کاربر بالا تعامل در این پلتفرم، که مدیریت کامل چالش را دشوار می کند.

مسئولیت پلتفرم ها؛ رویکرد و مثال ها

مسئولیت پلتفرم ها در قبال محتوای منتشر شده یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در دنیای دیجیتال امروز است. این موضوع به ویژه در سال‌های اخیر با گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بسترهای پیام‌رسان اهمیت بیشتری یافته و هر کشوری رویکرد متفاوتی نسبت به این بسترها و مسئولیت‌های خود در پیش گرفته است.

در ایالات متحده، بر اساس بخش 230 قانون ارتباطات، پلتفرم های آنلاین از مسئولیت برای محتوای تولید شده توسط کاربر معاف هستند. مگر اینکه فعالانه در ایجاد یا ویرایش آن محتوا مشارکت داشته باشند. این قانون که در سال 1996 تصویب شد، به پلتفرم‌ها اجازه داد تا به عنوان واسطه برای انتشار محتوای کاربران بدون ترس از پیگرد قانونی عمل کنند. با این حال، در سال های اخیر، این قانون به دلیل انتشار اخبار جعلی و سخنان نفرت پراکنی آنلاین مورد انتقاد قرار گرفته است. برخی استدلال می‌کنند که قانون به پلتفرم‌ها اجازه می‌دهد از مسئولیت خود برای انتشار محتوای مضر فرار کنند و بنابراین نیاز به بازبینی دارد.

اما اتحادیه اروپا رویکرد محتاطانه تری در رابطه با مسئولیت پلت فرم اتخاذ کرده است. یکی از مهمترین قوانین اتحادیه اروپا در این زمینه، مقررات حفاظت از داده های عمومی (GDPR) است که پلتفرم ها را ملزم می کند از داده های شخصی کاربران محافظت کنند. علاوه بر این، قانون خدمات دیجیتال (DSA) که در حال تهیه است، مسئولیت بیشتری را بر عهده پلتفرم‌ها برای تنظیم بازار خدمات دیجیتال و محدود کردن انتشار محتوای غیرقانونی و مضر آنلاین خواهد گذاشت. طبق قانون، پلتفرم‌های اصلی ملزم به حذف سریع محتوای غیرقانونی و شفافیت بیشتر در مورد الگوریتم‌های خود هستند. اگرچه این رویکرد ممکن است برخی از آزادی ها را محدود کند، رهبران اروپایی معتقدند که به محافظت از حقوق کاربران و جلوگیری از سوء استفاده از پلتفرم های دیجیتال کمک می کند.

از سوی دیگر، چین یکی از سخت‌گیرانه‌ترین قوانین را در مورد پلتفرم‌های آنلاین دارد. دولت چین از پلتفرم‌هایی می‌خواهد که محتوای مخالف سیاست‌های دولت را حذف کنند و فضای مجازی را به شدت رصد کنند. سانسور گسترده در چین شامل فیلتر کردن محتوای اینترنتی و نظارت دقیق بر شبکه های اجتماعی است. پلتفرم های چینی ملزم به همکاری نزدیک با مقامات دولتی برای کنترل و حذف محتوای غیرمجاز هستند. اگرچه این رویکرد سختگیرانه توسط دولت چین به عنوان اقدامی برای حفظ امنیت ملی و ثبات اجتماعی پیشنهاد شده است، اما توسط بسیاری از فعالان حقوق بشر به عنوان نقض آشکار آزادی بیان و حقوق دیجیتال کاربران مورد انتقاد قرار گرفته است.

رویکرد ایرانی؛ سخت گیری و خواسته های بی قانونی

رویکرد ایران در قبال مسئولیت پلت فرم نیز مشابه چین است. در ایران، پلتفرم‌ها در معرض سانسور هستند و مسئولیت زیادی در قبال محتوای منتشر شده دارند. به گفته کارشناسان، این قوانین می تواند فضای نوآوری در کسب و کارهای آنلاین را به شدت محدود کند و اعتماد کاربران این پلتفرم ها را از بین ببرد.

از سوی دیگر، نمونه هایی وجود دارد که گاهی این پلتفرم ها باید با درخواست های غیرقانونی اطلاعات مقابله کنند.

علاوه بر این، محدودیت‌های مربوط به مسئولیت‌های پلتفرم‌های الکترونیکی و دیجیتالی در جهان تا حد زیادی محدود به هشدار، احضار مدیران به جلسات استماع در پارلمان و سنا، یا اعمال تحریم‌های مالی است. اما مدیران این سکوها در ایران هر لحظه خطر دستگیری و مواجهه با اتهامات عجیب را پشت گوش خود احساس می کنند.

کیس دیجی کالا

یکی از بارزترین موارد برخورد با سکوها در سال‌های اخیر، دستگیری مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی کالا پس از فروش محصولات توهین‌آمیز بود. پس از اعتراض به فروش کالاهای مذکور در پلت فرم دیجی کالا به عنوان بازار، این شرکت با صدور اطلاعیه ای ضمن عذرخواهی از مردم به دلیل وجود کالاهای متعلق به یک فروشنده خاص، نوشت که کنترل شدیدتری بر روی کالاها اعمال خواهد شد. در این فروشگاه ارائه می شود. اما این سمت کافی نبود و سرانجام طباطبایی با حکم قضایی بازداشت شد

این دستگیری توجه بسیاری را به خود جلب کرد و بحث های گسترده ای را در فضای مجازی و رسانه ها به راه انداخت. بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی این بازداشت را محکوم کردند و آن را دخالت در امور تجاری و نقض آزادی بیان توصیف کردند. از سوی دیگر، صاحبان مشاغل نیز نسبت به معاملات مشابه با سایر پلتفرم های معاملاتی ابراز نگرانی کردند.

داستان دیوار

اما قبل از اتفاقی که برای دیجی کالا افتاد، مدیرعامل دیوار مجبور شد در سال 2018 مدتی را در بازداشت بگذراند. اشکان آرمندی متعاقبا با اتهامات و احکام مشابهی روبرو شد. اما پرونده Dewar در سال 2018 اهمیت بیشتری پیدا کرد زیرا یک درخواست فراقانونی در آن دستگیری برجسته بود.

در نامه اجرایی فرمان پلیس امنیت اخلاقی FATB در دسامبر 2018 خطاب به بازپرس شعبه اول دادسرای عمومی برای جرایم امنیت اخلاقی، دیدگاه رایج در مورد بسترهای دیجیتال کاملاً واضح است.

در این پیام با تأکید بر اینکه بخش بزرگی از حرکت‌های غیراخلاقی و هنجارشکنانه که در دنیای واقعی ظهور کرده‌اند، منشأ آن در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است. وی در پایان گفت: فضای مجازی «زمینه ای برای فعالیت سازمان یافته و تحرکات بدخواهانه و هدفمند» با ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی و حتی امنیتی برای «جنبش های ضد نظام و اپوزیسیون» است.

پلیس امنیت اخلاقی در ادامه نامه خود مستقیماً به موضوع دیوار اشاره کرده و با بیان اینکه «در سال های اخیر اپلیکیشن Wall و سایت مرتبط با آن… طرفداران زیادی پیدا کرده است»، گفت: «به نظر می رسد که بسیاری از تبلیغات ایجاد شده در این پلتفرم به نوعی رها شده و یا دارای ضعف های جدی در نظارت و کنترل بوده و در واقع در پرتو این سهل انگاری، سودجویان و فرصت طلبان به دنبال ابتذال و ترویج فساد، فحشا، افترا، با انتشار آگهی های فریبنده و وسوسه انگیز در اشکال مختلف، هم اتاقی، ماساژ، و کمک های خیریه، کژوال، اسباب کشی، ماهواره و … به فعالیت های مجرمانه خود ادامه می دهند.

در این نامه همچنین آمده است: علیرغم اخطارهای ارائه شده، نظارت و کنترل بر موضوعات مختلف آگهی های منتشر شده وجود ندارد که به گفته مدیر سایت تنها 30 درصد آن توسط کارشناسان رصد و تحلیل می شود. و کاربران، مابقی توسط ربات رصد و تحلیل می‌شوند و بررسی‌ها کاملاً واضح و ملموس است.” لذا به عنوان راه حل بهتر و برون رفت از وضعیت موجود، درخواست دسترسی به الزامات ذیل بسیار ضروری است، پلیس و دستگاه محترم قضایی متولی اصلی برخورد با این گونه جرائم می باشند که البته سایت مدیر مورد نظر آقای آرمندی مشمول دستورات قضایی شده است. با توجه به حکم صادره مبنی بر دستگیری مدیر سایت به اتهام اشاعه فساد و فحشا در سطح وسیع و آگهی تحت عنوان ماساژ مذکور امروز و در اجرای دستور قضایی به نحو مقتضی و با هزینه کمتر از 24 ساعت زیر و در مورد آن نظر داده شده است.

و در ادامه پیام مواردی مانند دسترسی کامل و مستقیم به پایگاه داده سایت و اپلیکیشن دیوار با تاکید بر رعایت الزامات مانند شماره تلفن، آدرس، ایمیل، آدرس اینترنتی کاربر، مشخصات دستگاه کاربر، مشخصات کاربر آمده است. اطلاعات، چت کاربر، تبلیغات قبلی کاربر، سابقه جستجو کاربر، شبکه‌های ارتباطی کاربر، اطلاعات سامانه شاهکار و هرگونه مشخصات به منظور نظارت بر معاملات مالی شبکه‌های فساد و فحشا و یا جلوگیری از هرگونه حذف، متکی به درگاه‌ها و حساب‌های بانکی است. و تقلب

آرمندی: ما به یک چارچوب مشخص نیاز داریم

اگرچه مسئولیت پلتفرم ها در جهان هنوز محل بحث است، اما در مورد حدود آن اختلاف نظر وجود دارد.

اشکان آرمندی، مدیرعامل دیوار، بر اساس تجربه دست اول خود با دیجیاتو، گفت: “واقعیت این است که ما بارها و بارها با درخواست هایی برای ارائه اطلاعات کاربر مواجه شده ایم که از نظر قانونی با آنها موافقت نکرده ایم. در یکی از این موارد، پلیس امنیت اخلاقی به دنبال دسترسی به اطلاعات گسترده در مورد کاربران فراتر از حکم دادگاه بود. آنها می خواستند اطلاعات تمام افرادی را که برای تبلیغات ماساژ ثبت نام کرده بودند به دست آورند.

وی افزود:این درخواست به چند دلیل غیرقانونی بود. اولاً، درخواست دسترسی به اطلاعات گسترده و عمومی کاربران، بدون دلایل و مستندات قانونی خاص، خلاف قانون است. دوم اینکه این درخواست به شدت حریم خصوصی کاربران را نقض می کند. نکته سوم اینکه این درخواست نشان از عدم شناخت قوانین حاکم بر فضای مجازی و نقش پلتفرم ها در آن داشت.

ارمندیحی تایید کرد: به این درخواست‌ها پاسخ منفی دادیم و اعلام کردیم که فقط با دستور قضایی معتبر و به صورت موردی آماده ارائه اطلاعات کاربران به مراجع ذی‌صلاح هستیم اما متاسفانه این وضعیت منجر به دستگیری اینجانب شد “

مدیرعامل دیوار افزود: این رویداد نشان می‌دهد که بسترهای اینترنتی در ایران در حفظ حریم خصوصی کاربران و رسیدگی به درخواست‌های غیرقانونی با چالش‌های جدی مواجه هستند و همچنین مشکل عدم وجود چارچوب قانونی شفاف و شفاف برای این فرآیند را نشان می‌دهد. سکوها در ایران.»

آرمندی منشأ این مشکلات را عدم شناسایی نهادهای نظارتی فضای مجازی، قوانین مبهم و متناقض و نبود متولی واحد برای نظارت بر فعالیت پلتفرم‌ها دانست و گفت: برای حل این مشکلات نیازمند الف چارچوب قانونی مشخصی که حقوق و وظایف پلتفرم ها را مشخص کرده و کاربران را به صورت دقیق و به دور از تعبیر تعریف کند، همچنین نیازمند ایجاد یک نهاد نظارتی واحد و تخصصی در حوزه فضای مجازی، مسئول نظارت بر فعالیت پلتفرم ها و حل و فصل اختلافات هستیم. علاوه بر این، آموزش و ارتقای آگاهی قضات و مدیران اجرایی در حوزه فضای مجازی ضروری است.

مسیر آینده

اما با این تقابل‌های غیرقابل پیش‌بینی، امنیت شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری در نوآوری در کشور به شدت تهدید می‌شود و حتی بالاترین سطوح انطباق توسط پلتفرم‌ها نمی‌تواند تضمینی برای امنیت پلتفرم باشد. حل این چالش نیز نیازمند تعریف قانونی از حدود مسئولیت پلتفرم ها است و تجربیات متعدد جهانی نیز می تواند در این راستا مفید باشد.